Deformacje paznokci w praktyce podologicznej – etiopatogeneza,obraz kliniczny i zasady postępowania

Deformacje paznokci stanowią znaczący obszar zainteresowania podologii ze względu na ich wpływ na funkcję narządu ruchu, komfort życia pacjentów oraz częstą konieczność interdyscyplinarnego podejścia. Zmiany te mogą wynikać z zaburzeń pracy macierzy paznokcia, nieprawidłowej keratynizacji, obciążeń mechanicznych lub chorób ogólnoustrojowych. Lecz to tylko niektóre z czynników mających wpływ na zmianę wyglądu płytki paznokciowej.

Omówię tutaj cztery najczęściej obserwowane w gabinecie podologicznym deformacje: Onychogryphosis, Rogowacenie paznokci u osób starszych (Senil nails), Onychomadesis oraz Paznokcie wkręcające się (Unguis convolutus).

Onychogryphosis – szponowatość paznokci

W obrazie klinicznym Onychogryphosis charakteryzuje się znacznym pogrubieniem płytki oraz zmianą kierunku jej wzrostu. Płytka zwykle rośnie bocznie i ku dołowi, staje się twarda, a jej zabarwienie przechodzi od żółtawego do brązowo-brunatnego, często z widocznymi bruzdami podłużnymi lub poprzecznymi.

Etiopatogeneza

Do najważniejszych czynników patogenetycznych Onychogryphosis należą:

• ucisk obuwia prowadzący do przewlekłych mikrourazów macierzy,
• zaburzenia mikrokrążenia obwodowego,
• neuropatie, szczególnie u pacjentów z cukrzycą,
• mechaniczne zaniedbania pielęgnacyjne, np. permanentne dociskanie paznokcia w okolicy przedniego wału paznokciowego podczas podcinania lub dopychania skórek ostrymi narzędziami i uszkadzanie jej delikatnych struktur, traumatyzując macierz
• zmiany zwyrodnieniowe stóp oraz deformacje palców,
• przerost guzowatości paliczka dalszego.

Wzrost płytki ulega wówczas zaburzeniu, a proliferujące komórki spowalniają podziały i nawarstwiają się, tworząc zgrubienie przesuwające się ku przodowi. Z czasem, pod wpływem ucisku w obuwiu, dochodzi do zmiany kierunku wzrostu. Niejednokrotnie przyczyną takiej zmiany jest deformacja palucha (Hallux valgus), w której paluch ulega koślawości bocznej, a w wielu przypadkach również rotacji. Sprzyja to dociskaniu go do podłoża podczas chodzenia i wymusza zmianę kierunku rosnącej płytki.

Postępowanie podologiczne

Terapia paznokci szponiastych obejmuje regularne opracowywanie i złuszczanie płytki odpowiednio dobranymi frezami, co stanowi podstawę profilaktyki szponowatości. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, specjalista wdraża terapię ortonyksyjną w celu korekty toru wzrostu paznokcia. Pacjent otrzymuje również zalecenia domowe dotyczące doboru obuwia — powinno być ono odpowiednio szerokie i komfortowe — oraz stosowania wkładek ortopedycznych. W razie potrzeby zaleca się także preparaty wspierające regenerację łożyska i zmiękczanie płytki.Najistotniejszym elementem jest edukacja pacjenta — wyjaśnienie, jakich czynników powinien unikać oraz dlaczego profilaktyka i regularne wizyty podologiczne są kluczowe, aby problem nie nawracał. Zabiegi wykonuje się cyklicznie, zazwyczaj co 4–6 tygodni. Należy także poinformować pacjenta o możliwych powikłaniach, które mogą pojawić się w przypadku niestosowania się do zaleceń lub podejmowania niewłaściwych domowych metod, takich jak długotrwałe moczenie stóp w wodzie z mydłem, co może prowadzić do nadmiernego rozmiękczenia i uszkodzeń płytki.

Onychomadesis – nagłe zatrzymanie wzrostu paznokcia

Onychomadesis przebiega jako gwałtowne zatrzymanie podziałów komórkowych w macierzy, co skutkuje powstaniem poprzecznych bruzd (objaw Beau), a w cięższych przypadkach – oddzieleniem płytki od macierzy i jej dalszym zsuwaniem się ku dystalnej części paliczka powodując tzw. kaskady. Zjawisko to zwykle nie powoduje bólu i może dotyczyć kilku palców jednocześnie, ale najczęściej obejmuje płytki paznokciowe paluchów. Należy także zwrócić uwagę na zmianę zabarwienia płytki na żółty, lub jasno brązowy.

Etiopatogeneza

• przebyte infekcje wirusowe, szczególnie z wysoką gorączką, (Bostonka)
• działania niepożądane leków – cytostatyki, retinoidy, antybiotyki,
• ostre urazy mechaniczne,
• choroby autoimmunologiczne,
• ciężkie stresy metaboliczne, niedobory żywieniowe lub endokrynopatie.

Postępowanie podologiczne

Zabieg opiera się na usunięciu nachodzących na siebie części płytki lub jeśli paznokcie w obrazie klinicznym posiadają jedynie poprzeczne pęknięcia to wygładzenie ich specjalnie dobranymi frazami. Jeśli zachodzi taka potrzeba, można nałożyć cienką warstwę masy do rekonstrukcji, aby paznokieć był spójny. Podolog monitoruje proces wzrostu paznokcia spotykając się z pacjentem na wizytach kontrolnych co mniej więcej 4-5 tygodni. Zaleca także stosowanie preparatów wzmacniających i nawilżających łożysko i paznokieć oraz wygodne obuwie. Rokowanie jest zwykle dobre, a płytka odrasta prawidłowo w ciągu kilku miesięcy.

Unguis convolutus – paznokieć wkręcający się

Wkręcający się paznokieć to też deformacja, która poza wrastaniem jest najbardziej bolesną przypadłością dotykającą płytki paznokciowe. Charakteryzuje się nadmierną krzywizną poprzeczną, prowadzącą do zwijania się płytki w kształt rurki. Skręcające się boki paznokcia stopniowo ściskają delikatne łożysko powodując narastający ból. Dodatkowo paznokieć zazwyczaj jest zgrubiały co wzmacnia siłę ucisku i dolegliwości bólowe. Często może współistnieć z wrastaniem fragmentu paznokcia w wał paznokciowy co dodatkowo utrudnia aktywność pacjenta.

Etiopatogeneza

• predyspozycje morfologiczne – wysoki łuk paznokcia,
• niewłaściwe skracanie i głębokie wycinanie boków płytki,
• przewlekły ucisk obuwia,
• deformacje palców oraz zaburzenia biomechaniki stopy,
• tendencja do nadmiernej keratynizacji w obrębie wałów.

Postępowanie podologiczne

Podstawowym narzędziem terapeutycznym jest ortonyksja, umożliwiająca kontrolowaną korekcję kształtu płytki poprzez zastosowanie metalowych klamer różnego typu. Uzupełnieniem terapii jest stosowanie preparatów ułatwiających prostowanie płytki, regularne wizyty w gabinecie podologicznym, średnio co 4-5 tygodni oraz edukacja dotycząca techniki skracania paznokci. Terapia jest procesem długotrwałym i zwykle trwa 12-18 miesięcy przy zaawansowanych zmianach.

Deformacje paznokci wymagają precyzyjnej diagnostyki oraz indywidualnego dobrania metody terapeutycznej. Efektywność terapii zależy w dużej mierze od identyfikacji czynnika etiologicznego oraz regularnej profilaktyki. Podologia, dzięki połączeniu wiedzy klinicznej i nowoczesnym technologiom, stanowi kluczową dziedzinę w utrzymaniu zdrowia paznokci i zapobieganiu powikłaniom.