Z tego artykułu dowiesz się:

• o rozporządzeniu Komisji EU dotyczącym stosowania retionolu w kosmetologii,
• o działaniu teratogennym retionoidów,
• jaki jest wpływ stosowania kremu z retionolem.

Konkurs „Co piękności szkodziło, czyli o niebezpiecznych zabiegach i substancjach stosowanych w pogoni za urodą i młodością” skierowany był do uczniów szkół średnich i policealnych oraz studentów na kierunkach związanych z kosmetologią.

W kategorii „studenci uczelni wyższych” laureatkami zostały: Weronika Chudaś, Julia Krakowiak, Natalia Walencik i Iryna Koza (nauczyciel prowadzący: dr n. med. i n. o zdr. Marlena Warowna) z Akademii Nauk Stosowanych Wincentego Pola w Lublinie. Prezentujemy artykuł przygotowany przez nauczyciela prowadzącego.

Rozporządzenie Komisji UE

Unia Europejska wprowadziła 3 kwietnia 2024 roku nowe regulacje dotyczące stosowania retinolu, retinylu acetate i retinylu palmitate w kosmetologii. Maksymalne stężenie retinoidów w preparatach kosmetycznych powinno wynosić 0,05 proc. równoważnika retinolu, a w pozostałych produktach niespłukiwanych i spłukiwanych – 0,3 proc.

Ponadto od 1.05.2025 roku nie należy wprowadzać na rynek europejski nowych produktów, linii lub nowych serii dotychczasowych preparatów, które będą zawierać retinol lub jego estry w wyższych stężeniach, niż zostały dozwolone. Zmieniło się również oznakowanie etykiet produktów. Na opakowaniu środków zawierających retinoidy należy zamieścić obowiązkowe oznakowanie: „Zawiera witaminę A. Przed użyciem należy uwzględnić jej dzienne pobranie”. Wszystko to ze względu na dobro konsumentów, którzy mogą być narażeni na zbyt duże ilości witaminy A, co może prowadzić do jej przedawkowania, biorąc pod uwagę także dietę lub suplementację.

Powodem zmian prawnych jest udokumentowane działanie teratogenne retinoidów, czyli powodowanie wad wrodzonych u rozwijającego się płodu. W związku z tym retinol, retinyl acetate oraz retinyl palmitate podlegają klasyfikacji jako Repr. 1B, H360 – substancja, która może działać szkodliwie na płodność lub dziecko w łonie matki, czego dowodzą badania naukowe. Zmiany dotyczą wszystkich produktów kosmetycznych, nie obejmują natomiast wyrobów leczniczych. Warto również zauważyć, że w zmianie rozporządzenia nie uwzględniono retinalu (retinaldehydu).

Działanie teratogenne

U kobiet w wieku rozrodczym podczas terapii należy jednocześnie zadbać o skuteczną antykoncepcję nie tylko w czasie leczenia, ale także po jego zakończeniu przez okres trzech lat. W USA każda recepta na lek z retinoidami wypisana przez lekarza podlega ścisłej kontroli. Przed planowanym leczeniem wskazane jest wykonanie przynajmniej dwóch testów ciążowych w 30-dniowych odstępach. U kobiet ciężarnych stosowanie pochodnych witaminy A może skutkować poważnymi uszkodzeniami płodu – takimi jak: wady twarzoczaszki (wodogłowie, małogłowie), małoocze, deformacje ucha zewnętrznego, wady układu sercowo-naczyniowego CUN oraz wady szkieletu i grasicy.

U kobiet ciężarnych stosowanie pochodnych witaminy A może skutkować poważnymi uszkodzeniami płodu.

Ludzkie zarodki są bardziej wrażliwe niż te innych gatunków ze względu na powolną eliminację retinoidów z organizmu.

Badania naukowe

Mondal D. i współpracownicy opisali przypadek noworodka, którego matka przez pierwsze dwa miesiące ciąży przyjmowała dziennie 20 mg izotretynoiny w celu wyleczenia trądziku pospolitego. Dziecko urodziło się z defektami twarzoczaszki, bez lewej małżowiny usznej oraz z wadą wrodzoną prawej, wadą serca i zniekształceniem centralnego układu nerwowego.

Badania własne – studium przypadku

Na potrzeby własne przeprowadzono badania oceniające wpływ kremu z półprocentowym retinolem na poziom parametrów biofizycznych skóry twarzy kobiety w wieku 55 lat, stosującej preparat dwa razy dziennie przez pięć tygodni.

Przed wprowadzeniem kosmetyku do pielęgnacji domowej dokonano analizy poziomu parametrów biofizycznych skóry, z której wynikało, że kobieta ma skórę lekko odwodnioną, jasną jej karnację, niski poziom rumienia, średni poziom elastyczności (szczególnie w strefie policzków) oraz niski poziom sebum skóry twarzy (badanie 1).

Po pięciu tygodniach stosowania kremu ponownie dokonano diagnozy skóry. Zauważono wzrost poziomu nawilżenia w obu badanych obszarach skóry, ponadto na policzkach doszło do podwyższenia poziomu elastyczności, a w strefie czoła poziom ten widocznie się obniżył.

Zaobserwowano także wzrost poziomu rumienia, wynik zbliżał się do granicy zmiany oznaczenia na wysoki (próg 50, badanie 2). Przez pierwszy okres stosowania preparatu kobieta odczuwała lekkie pieczenie, a na jej twarzy pojawiał się niewielki rumień. Po dwóch tygodniach objawy niepożądane ustąpiły.

Wnioski z przeprowadzonych badań

1. Krem z 0,5% retinolem wpływa korzystnie na poziom nawilżenia i elastyczności skóry twarzy.
2. Krem z retinolem może przyczynić się do podrażnienia skóry.

Rekomendacja: Krem z retinolem nie jest wskazany dla osób z cerą wrażliwą lub naczyniową.

Bibliografia

1. Chien A.L. Retinoids in Acne Management: Review of Current Understanding, Future Considerations, and Focus on Topical Treatments. Journal of Drugs in Dermatology 2018; 17(12): 51‒55.
2. Czarnota A. Retinoidy. Mechanizm działania, właściwości oraz zakres stosowania w dermatologii i kosmetologii. Kosmetologia Estetyczna 2018; 4(7): 371–376.
3. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202400996
4. Hubbard B.A., Unger J.G., Rohrich R.J. Reversal of Skin Aging with Topical Retinoids. Plastic and Reconstructive Surgery 2014;133(4):481e-490e.
5. Mondal D., Shenoy S.R., Mishra S.: Retinoid Acid Embryopathy. Int J Appl Basic Med Res 2017; 7(4): 264–265.
6. Mukherjee S., Date A., Patravale V. i współ. Retinoids in the Treatment of Skin Aging: An Overview of Clinical Efficacy and Safety. Clinical Interventions in Aging 2006; 1(4): 327–348.
7. Singh M., Griffiths C.E.M. The Use of Retinoids in the Treatment of Photoaging. Dermatologic Therapy 2006; 19(5): 297–305.
8. Zasada M., Adamczyk A. Witamina A. Budowa i mechanizm działania. Kosmetologia Estetyczna 2018; 5(7): 517–521.