Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie zagrożenia fizyczne, chemiczne biologiczne czekają w pracy podologa?

• Jak można się przed nimi chronić, by móc cieszyć się pracą przez wiele lat?

Podczas obecnej pandemii można zaobserwować, że ludzie na ogół niechętnie noszą maski. Podolodzy używają masek filtrujących w mniejszym stopniu, chętniej sięgają po prostsze maski, dzięki czemu więcej patogennych cząsteczek przedostaje się do ich układu oddechowego, co w dalszej perspektywie może być przyczyną chorób, głównie układu oddechowego.

Pracuj bezpiecznie

Charakteryzując środowisko, w którym pracują podolodzy, pedikiurzyści, manikiurzyści, można zaobserwować, że wysoki odsetek specjalistów pracuje na sprzęcie bez systemu ssącego, wykorzystującw indywidualnej praktyce naturalny system wentylacji. Świadomi podolodzy stosują mechaniczną wentylację w pomieszczeniu pracy, używają frezarki z systemem ssącym bądź ze strumieniem wodnym mającym na celu uniemożliwienie unoszenia cząsteczek pyłu.

Szeroki zakres kompetencji

Podolodzy pracują w indywidualnych praktykach, przychodniach i innych ośrodkach, zapewniają ocenę zdrowia stóp, rozpoznanie, diagnozę, dobór terapii do problemu, odpowiednią profilaktykę w celu pielęgnacji stóp swoich klientów. Rola podologa jest znacznie szersza niż większość potencjalnych odbiorców ich usług myśli. W swojej praktyce gabinetowej zaopatrują oni różne przypadki o różnych objawach klinicznych. Wraz z nabywanym doświadczeniem zawodowym mogą specjalizować się w zakresie: pododiabetologii, biomechaniki, reumatologii, podologii dziecięcej, doboru ortez, indywidualnych odciążeń czy wkładek, podologii sportowej. Wyższy stopień kompetencji w opiece nad stopami mają podiatrzy, którzy np. mogą leczyć owrzodzenia stopy cukrzycowej, w swojej praktyce wykorzystują ostre narzędzia do oczyszczania rany, zmniejszając grubość paznokci u osób starszych, lecząc różne stany ryzyka na stopach z problemami naczyniowymi, zakłócające krążenie, co m.in. może wpływać na zaburzenia krążenia, gangrenę, a w skrajnych przypadkach amputację kończyn.

Środowisko, w którym pracuje podolog, ze względu na unoszący się pył mikrobiologiczny z paznokci jest szkodliwe i powinno być uważane za czynnik ryzyka zawodowego.

Szkodliwy pył

Często występującą usługą w praktyce jest ramowy zabieg podologiczny, podczas którego frezarki wykorzystywane do polerowania paznokci lub wygładzania skóry klienta generują duże ilości kurzu i pyłu mikrobiologicznego o wysokim ryzyku zakaźnym, podatnym na wdychanie przez profesjonalistów, generującym różne choroby u praktyka. Środowisko, w którym pracuje podolog, ze względu na unoszący się pył mikrobiologiczny z paznokci jest szkodliwe i powinno być uważane za czynnik ryzyka zawodowego. Narażenie na pył mikrobiologiczny pochodzący z płytki paznokciowej po raz pierwszy omówione i opisane zostało w literaturze na początku lat 70. W 1975 r.u dwóch kobiet podologów zdiagnozowano alergię na zanieczyszczenia pochodzące z płytki paznokciowej.

Pył mikrobiologiczny wytwarzany przy obróbce paznokci może osadzać się na spojówce, w jamie nosowej i drogach oddechowych. Miejscowe podrażnienie wyżej wymienionych obszarów prowadzi do: zapalenia spojówek, swędzenia, łzawienia, nieżytu nosa, kichania, astmy, zapalenia oskrzeli oraz kaszlu. Literatura sugeruje, że pył z paznokci może działać uczulająco na drogi oddechowe, jest definiowany jako substancja, która podczas wdychania może wywołać nieodwracalną reakcję alergiczną w układzie oddechowym. Uczulenie zazwyczaj nie następuje natychmiast, a po miesiącach lub nawet latach ekspozycji na środek alergizujący. Po uczuleniu nawet najmniejsza ilość pyłu może wywołać astmę, nieżyt nosa lub zapalenia spojówek z następującymi objawami: kaszel, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, katar lub zatkany nos oraz łzawienie oczu. W zawodzie podologa czterokrotnie częściej występuje astma niż w pozostałej populacji.

Przerośnięte paznokcie spowodowane urazem, infekcją, cukrzycą, łuszczycą lub chorobą naczyniową wymagają zastosowania terapii przy użyciu frezarki podologicznej, która naraża podologa na pył mikrobiologiczny powstały w trakcie pracy.

Powszechnie wiadomo, że grzyby wywołują astmę, ale tylko 10 proc. populacji posiada przeciwciała na antygeny grzybowe. Trichophyton rubrum jest dermatofitem odpowiadającym za grzybiczą dystrofię płytki paznokciowej. Badania przeprowadzone w Anglii wykazały, że częstość występowania przeciwciał Trichophyton rubrum wśród podologów wahała się od 14 proc. do 31 proc., co stanowi dowód na to, iż podiatra jest bardzo mocno narażony na działanie tego dermatofitu. Zasugerowano także, że wchłanianie antygenów Trichophyton może powodować wytwarzanie przeciwciał immunoglobuliny E (IgE), uczulenie dróg oddechowych oraz objawową astmę i nieżyt nosa.

Urazy mechaniczne

Praca z paznokciami wymagającymi przycinania oraz szlifowania jest także potencjalną przyczyną urazów i infekcji oka u podologów, którzy są narażeni na odłamki paznokci. Możliwe zagrożenia oczu wynikają z narażenia na ciała obce, alergeny, bakterie, wirusy, grzyby i pierwotniaki, które mogą zostać wprowadzone w momencie urazu oka lub wejść w wyniku uszkodzenia struktur oka. Opisany został przypadek, kiedy w 1990 r. podiatra doznał rozerwania rogówki od uderzenia metalicznym odłamkiem frezu.

Praca frezami na wysokich obrotach potencjalnie naraża także podologa (poprzez omsknięcie się frezu na swoją dłoń i zranienie czy choćby niewielkie i z pozoru nic nie znaczące otarcie) na patogeny przenoszone przez krew, takie jak wirusowe zapalenie wątroby typu B, zapalenie wątroby typu C lub HIV.

Filtruj i oczyszczaj

Frezy stosowane w podologii są mechanicznymi wiertłami obrotowymi pracującymi na różnej prędkości (zależnej od wielkości) i mogą mieć zintegrowany lokalny system wentylacyjny lub nie – aczkolwiek nawet w przypadku najskuteczniejszych pochłaniaczy proces mechanicznego oczyszczania płytki paznokciowej nie jest całkowicie pozbawiony ryzyka zawodowego dla podologa. Ekstraktory są skuteczne w redukcji cząsteczek unoszących się w powietrzu w zakresie od 25 proc. do92 proc. Duże cząstki osadzają się na podłodze, mniejsze cząsteczki pozostają zawieszone w powietrzu i są cały czas wdychane przez podologa, oddziałując na niego długo po zakończonym zabiegu. Rozmiary cząstek mieszczą się w zakresie od 0,1 do 100 μm, a 86 proc. z nich ma średnicę mniejszą niż 5 μm, zatem mogą wnikać do dróg oddechowych nawet przez maseczkę, która nie jest wyposażona w system filtrujący.

Na ryzyko zarządzania pyłem mikrobiologicznym mają wpływ następujące czynniki:

– rodzaj sprzętu używanego do opracowywania paznokci i skóry;
– dobór środków ochrony osobistej;
– dobór frezów do wybranego problemu klienta;
– dostosowanie technik do wybranych terapii;
– liczba wykonanych zabiegów;
– montaż systemów wentylacji mechanicznej.

Zagrożenie zdrowia układu oddechowego spowodowane pyłem środowiskowym w miejscu pracy wymaga od podologów instalowania systemów do filtrowania powietrza, lamp bakteriobójczych i wirusobójczych, używania frezarek z systemem ssącym, prawidłowego dopasowania maski. Ponadto instytucje edukacyjne dla kosmetyczek, pedikiurzystówi podologów muszą szkolić i edukować personel w zakresie zakupu, konserwacji i serwisowania frezówi frezarek do paznokci, technik szlifowania, identyfikacji paznokci zmienionych chorobowo i zapewnienia bezpiecznych systemów pracy do ogólnej praktyki. Dostępne są publikacje naukowe, które dowodzą narażenia w indywidualnej praktyce na patogenne mikroorganizmy związane z pyłem z paznokci i skóry. Badacze w swoich pracach identyfikują drobnoustroje grzybicze wyizolowane z powietrza i różnych powierzchni. Dokumentują, że za ok. 80 proc. infekcji paznokci odpowiedzialne są dermatofity. Trichophyton rubrum jest mikroskopijnym grzybem wywołującym najczęściej grzybicę paznokci, stóp, pachwin. Dostępne są publikacje naukowe, które wskazują, że podolodzy ze względu na rutynowe narażenie na niego mają przeciwciała przeciwko temu patogenowi. Choć ogranicza się on do bytowania na górnych warstwach naskórka, w badaniach nad ryzykiem zawodowym klasyfikuje się go jako grzyb wywołujący astmę oskrzelową.

Czynniki ryzyka związane z podologią i podiatrią obejmują:

– zaburzenia mięśniowo-szkieletowe, w tym powtarzające się urazy przeciążeniowe. Pojawiają się one jako wynik pozycji niejednokrotnie wymuszonej w trakcie pracy „przy fotelu” oraz obciążenia pracą. Podolodzy świadczą również usługi poza miejscem pracy, czyli w prywatnych domach swoich starszych klientów, w szpitalach, opiekuńczych domach starości. W owych miejscach warunki na stanowisku pracy i otoczenie są dalekie od ideału. Zaburzenie mięśniowo-szkieletowe może wystąpić także z czynności mających powtarzalny charakter, jak np. ustawienie ręki czy palców w takiej samej pozycji przez długi okres czasu bez przerwy;

– pył mikrobiologiczny – powstaje w trakcie pracy frezarką kiedy oszlifowania wymaga naskórek lub płytka paznokciowa;

– alergia na lateks – rękawiczki używane do pracy z klientem w swoim składzie posiadają w niektórych przypadkach alergizujący komponent;

– zagrożenie chemiczne – różnego rodzaju specyfiki stosowane w trakcie zabiegów, preparaty do wstępnego odkażania narzędzi, środki do dezynfekcji dłoni;

– wirusy przenoszone krwią – zapalenie wątroby typu B/C, HIV. Od 1972 r. toczy się debata, czy pył pochodzący z płytki paznokcia jest szkodliwy i czy można uznać go za czynnik ryzyka zawodowego. Podolodzy, wraz z innymi pracownikami służby zdrowia i urody, są narażeni na wdychanie drobnych cząsteczek pyłu powstałych podczas frezowania paznokcia, które również mogą spowodować urazy oka. Badania przeprowadzone przez Millara sugerują, że w obrębie podologii występuje czterokrotnie więcej przypadków astmy, co stanowi powód do niepokoju. Wpływ na narażenie pyłem mikrobiologicznym w indywidualnej praktyce podologicznej, pedikiurze, manikiurze mają przede wszystkim zasady obowiązujące w praktyce gabinetowej, bądź ich całkowity brak. Nieprzestrzeganie określonych standardów postępowania może wynikać z niewiedzy wykonujących wybrane spektrum usług, a także braku edukacji w tym zakresie.

Plan ochrony

Opisana i wdrożona w indywidualnej praktyce gabinetowej strategia redukcji ryzyka, obejmująca stosowanie masek o odpowiednim współczynniku ochrony przed tymi patogenami, może skutecznie zmniejszyć wśród specjalistów poziom narażenia na pył z paznokci. Dobrane maski w praktyce gabinetowej powinny być zgodne z europejską normą EN149, którą zapewniają maski z filtrem odpowiednie do pracy z drobnym pyłem. Kryterium doboru maski przez specjalistę powinno być prawidłowe filtrowanie cząstek pyłu mikrobiologicznego, które zapewnia barierę i stanowi elementarną ochronę zdrowia podologa. Maski powinny być przechowywane w miejscu zamkniętym i czystym. Przechowywanie ich w kieszeni fartucha, pozostawianie na szyi, czole lub na blatach powoduje, że maska traci swoją funkcję ochronną, kolonizując wszystkie „niechciane organizmy” unoszące się w powietrzu.

Przyczyn niezakładania masek przez specjalistów upatrujemy w braku wystarczającej edukacji w tym zakresie, braku społecznych kampanii z nastawieniem na zdrowie specjalistów, braku nastawienia specjalistów na bezpieczeństwo i higienę pracy. Pamiętajmy, że niejednokrotnie bardzo niechętnie zakładana maska jest dla podologa ostatnią barierą ochrony przed cząsteczkami środowiskowymi. Jeśli zaś chodzi o ochronę oczu, to okulary ochronne i przyłbica powinny być zgodne z normami BS2092 i EN166, 43 i zawierać oznaczenia dotyczące pyłu oraz stopień odporności na prędkość cząstek (np. 120 m/s, stopień 1) wraz ze znakiem towarowym/licencją/nazwą producenta.

Pył unoszący się podczas zabiegu w gabinecie, wynikający np. z opracowywania paznokci przez specjalistę, zawiera:

– keratynę,
– szczątki drobnoustrojów,
– żywotne elementy grzybowe, w tym dermatofity (najczęściej Trichophyton rubrum) i saprofit.

Już w kolejnym wydaniu magazynu BEAUTY FORUM pojawi się druga część artykułu, w której bliżej przyjrzymy się maskom ochronnym.