Niezakaźne schorzenia skóry stóp – W gabinetach specjalistycznej pielęgnacji stóp bardzo często mamy do czynienia ze zmianami zakaźnymi na skórze stóp. Mają one podłoże wirusowe, bakteryjne lub grzybicze. Wiele zmian może mieć także charakter niezakaźny. Stąd ważna jest umiejętność ich różnicowania.

Łuszczyca (psoriasis)

Jest to uwarunkowane genetycznie schorzenie skóry, które dotyczy około 2% populacji w Europie i USA. Łuszczyca ma charakter przewlekły i nawrotowy. Charakteryzuje się dużą różnorodnością obrazu morfologicznego oraz nasilenia zmian, od nielicznych, ograniczonych ognisk, do ciężkich postaci, które zajmują całą skórę oraz stawy. Wykwitem pierwotnym jest czerwonobrunatna grudka, wyraźnie odgraniczona od zdrowej skóry, o drobnopłatowym złuszczaniu powierzchni. Po zdrapaniu srebrzystych łusek , uwidacznia się błyszcząca powierzchnia, tzw. objaw świecy stearynowej, a następnie objaw Auspitza, czyli  kropelkowate krwawienie, które jest wynikiem uszkodzenia naczyń wydłużonych brodawek skórnych pod bardzo cienkim naskórkiem. Wczesne zmiany często pojawiają się na większych obszarach skóry i mają niewielkie rozmiary. Wysiew zmian łuszczycowych nasila się w zwyczajowych okresach infekcji bakteryjnych oraz wirusowych (grypa, ospa, różyczka). Zmiany w pełni rozwinięte są większe od pierwotnych, osiągają wielkość kilku centymetrów i są pokryte ściśle przylegającymi srebrnymi łuskami, tzw. blaszkami łuszczycowymi. Ogniska szerzą się obwodowo, tworzą obrączki, natomiast w środkowej części ustępują. Zmiany, które utrzymują się przez dłuższy czas (miesiące, lata), są zgrubiałe, o nierównej, hiperkeratotycznej powierzchni. Charakterystyczny dla aktywnej postaci łuszczycy jest objaw Koebnera, który polega na tworzeniu się zmian łuszczycowych wzdłuż linii zadrapania naskórka po upływie 6-12 dni od czasu uszkodzenia. W gabinetach specjalistycznej pielęgnacji stóp najczęściej możemy spotkać odmianę krostkową dłoni i stóp (p. palmo – plantaris). Charakterystyczne dla tej odmiany są wykwity krostkowe na podłożu rumieniowym i złuszczającym. Zmiany występują symetrycznie, na obu stopach i dłoniach, przechodzą na ich boczne powierzchnie i są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Wykwity mogą towarzyszyć łuszczycy zwykłej lub poprzedzać wystąpienie zmian łuszczycowych w innej lokalizacji. W przebiegu łuszczycy występuje hiperkeratoza, zarówno w części podeszwowej, jak i w obrębie palców i paznokci. Brak systematycznego usuwania martwego naskórka, którego proces proliferacji komórek jest wzmożony i znacznie szybszy niż w przypadku zdrowej skóry, może nawet powodować kłopoty z chodzeniem. Chorzy stosują głównie środki farmakologiczne, odpowiednio dobrane do stanu skóry,  zalecone przez lekarza specjalistę. Osoby cierpiące na łuszczycę często zdają sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń, dlatego rzadko korzystają z profesjonalnej pielęgnacji stóp. Wykonanie zabiegu bezwzględnie powinno ograniczyć się do delikatnego usunięcia zrogowaciałych zmian jedynie w miejscach wolnych od zmian chorobowych. Podczas zabiegu musimy zachować szczególną ostrożność, ponieważ nadmierne drażnienie lub uszkodzenie naskórka może prowadzić do wystąpienia nowych zmian.

Liszaj płaski dłoniowo-podeszwowy (lichen planus, lichen ruber)

Jest to niezakaźna przewlekła choroba skóry. Nie znamy jej etiopatogenezy, jednak najbardziej prawdopodobny jest związek z procesami autoimmunologicznymi ze względu na nierzadkie współistnienie z takimi chorobami, jak toczeń rumieniowaty, twardzina układowa, bielactwo nabyte i łysienie plackowate. Liszaj płaski może być także wywołany przez leki, np. sole złota, środki neuroleptyczne, przeciwmalaryczne. Ta odmiana liszaja płaskiego występuje częściej u kobiet około 40. roku życia. Zmiany są głównie zlokalizowane na podeszwach stóp, rzadziej na dłoniach. Chorobie towarzyszy silny świąd, przez co często zauważamy zmiany w miejscu uszkodzonym z powodu intensywnego drapania (objaw Koebnera). Wykwity to płasko-wyniosłe grudki oraz rumieniowo-złuszczające tarczki hiperkeratotyczne, zlokalizowane na podeszwach stóp, spodniej części dłoni, na bocznych krawędziach oraz w miejscach ucisku. Grudki liszaja płaskiego często przypominają łuszczycę, brodawki wirusowe, odciski, wyprysk hiperkeratotyczny. Ze zmianami mogą współistnieć nadżerki i owrzodzenia. Podstawą rozpoznania jest obraz histologiczny, który przedstawia pogrubienie warstwy rogowej z ortokeratozą, przerost warstwy ziarnistej, zwyrodnienie warstwy podstawnej oraz pasmowaty naciek zapalny.  Na podeszwach stóp zmiany grudkowe nie są dobrze widoczne ze względu na przerost warstwy rogowej. Błędy w rozpoznaniu powoduje brak typowego obrazu klinicznego liszaja płaskiego (sinofioletowych wykwitów o płaskiej, rozlanej powierzchni). Niestety ta postać liszaja jest bardzo bolesna i oporna na leczenie.

Ziarniniak obrączkowaty (granuloma annulare)

Przewlekła idiopatyczna dermatoza z tendencją do samoistnego ustępowania bez pozostawienia blizn, ale także do nawrotów. Etiopatogeneza nie jest znana. Schorzenie występuje częściej u kobiet, nierzadko również u dzieci. Może współistnieć z cukrzycą lub towarzyszyć chorobom trzustki. Istnieją również przypadki, które zostały sprowokowane lekami. Charakteryzuje się zwyrodnieniem kolagenu i odczynowym ziarniniakowym stanem zapalnym. Obecność choroby stwierdza się na podstawie obrazu histopatologicznego. Zmiany mają charakter grudek lub rozsianych rumieniowych ognisk, często układają się obrączkowato, a ich wielkość waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Charakterystyczna lokalizacja wykwitów to grzbiet dłoni lub stóp, ale mogą również pojawić się na innym obszarze. Należy pamiętać, że specjalista pielęgnacji stóp jest często pierwszą osobą, która podczas wizyty w gabinecie zauważy zmiany na skórze w obrębie stóp czy paznokci. Jego zadaniem jest wówczas skierowanie chorego do lekarza specjalisty. Ważne jest więc, żeby miał wiedzę na temat podstawowych jednostek chorobowych, aby zaproponować odpowiednie zabiegi w gabinecie oraz pielęgnację domową.