Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest mikrobiota skóry i jakie pełni funkcje w zachowaniu zdrowia skóry,
• jakie czynniki wpływają na jej równowagę i jakie mogą być skutki jej zaburzenia,
• jak wspierać mikrobiotę podczas zabiegów kosmetologicznych i jakich składników aktywnych używać.

Mikrobiota skóry to złożony ekosystem mikroorganizmów – bakterii, wirusów, grzybów i drożdży – które naturalnie zasiedlają powierzchnię naszego ciała. Do niedawna kojarzono je głównie z zagrożeniem dla zdrowia, jednak współczesna kosmetologia i dermatologia podkreślają ich kluczową rolę w utrzymaniu dobrostanu. Równowaga mikrobioty jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania bariery skórnej, ochrony przed patogenami, regulacji poziomu nawilżenia oraz redukcji stanu zapalnego. W ostatnich latach obserwujemy wyraźny wzrost zainteresowania holistycznym podejściem do pielęgnacji, w którym dbanie o mikrobiotę stanowi jeden z filarów zdrowia i dobrego wyglądu. Nowoczesne gabinety kosmetologiczne coraz częściej uwzględniają ten aspekt w planowaniu terapii i zabiegów.

Skład i funkcje mikrobioty skóry

Mikrobiota składa się przede wszystkim z bakterii (m.in. gronkowców, paciorkowców, bakterii z rodzaju Cutibacterium), grzybów (np. Malassezia), wirusów oraz drożdży. Jej skład jest indywidualny i zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja na ciele, wiek, płeć, dieta, styl życia, środowisko czy stosowane kosmetyki.

Kluczowe funkcje mikrobioty skóry to:

• Współtworzenie bariery ochronnej – mikroorganizmy rozkładają pot i sebum, uszczelniając naskórek i zapobiegając utracie wody.
• Ochrona przed patogenami – konkurują z drobnoustrojami chorobotwórczymi o miejsce i pożywienie, a także wytwarzają substancje o działaniu antybakteryjnym.
• Regulacja pH skóry – utrzymanie lekko kwaśnego środowiska (pH 4,5–5,5) hamuje rozwój patogenów.
• Współpraca z układem immunologicznym – mikrobiota moduluje reakcje odpornościowe i wspiera procesy gojenia.

Czynniki wpływające na stan mikrobioty

Stan mikrobioty skóry jest dynamiczny i może ulegać zaburzeniom pod wpływem wielu czynników. Jednym z nich jest niewłaściwa pielęgnacja, obejmująca stosowanie agresywnych środków myjących, nadużywanie preparatów antybakteryjnych oraz używanie kosmetyków o wysokim pH, które mogą naruszać naturalną barierę ochronną skóry. Negatywny wpływ mają również czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza czy promieniowanie UV, które sprzyjają rozwojowi stresu oksydacyjnego i destabilizacji mikroflory. Istotnym elementem jest również dieta – uboga w antyoksydanty, a bogata w produkty wysokoprzetworzone. Również przewlekły stres, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, a także stosowanie antybiotyków i innych leków mogą prowadzić do jej rozregulowania.

Zaburzenia mikrobioty – objawy i konsekwencje

Zaburzenie równowagi mikrobioty, czyli dysbioza prowadzi do osłabienia funkcji barierowych, wzrostu podatności na infekcje i stany zapalne. Przykładem jest atopowe zapalenie skóry, gdzie obserwuje się przewagę patogennych szczepów Staphylococcus aureus kosztem korzystnych bakterii. Również w trądziku dochodzi do zaburzenia proporcji bakterii Cutibacterium acnes, co sprzyja powstawaniu zmian zapalnych. Wyniki badań naukowych potwierdzają, że przywrócenie równowagi mikrobioty może łagodzić objawy tych schorzeń i poprawiać komfort życia pacjentów

Jak wspierać mikrobiotę skóry podczas zabiegów?

Podstawą jest stosowanie delikatnych preparatów oczyszczających o fizjologicznym pH, wynoszącym około 5,5, które nie zawierają agresywnych detergentów i nie naruszają naturalnej bariery hydrolipidowej. Jeżeli chodzi o zabiegi, to skuteczne będą te nawilżające oraz regenerujące, bazujące na składnikach odbudowujących barierę naskórkową. Tworzą one przyjazne środowisko dla symbiotycznych mikroorganizmów. Do terapii można włączyć delikatne procedury aparaturowe, takie jak sonoforeza, czy infuzja tlenowa. Te nieinwazyjne metody pozwalają wprowadzać składniki aktywne głębiej, bez naruszania struktury naskórka. Cennym uzupełnieniem terapii będzie także zastosowanie terapii światłem LED o działaniu przeciwzapalnym. Coraz więcej marek oferuje również specjalistyczne preparaty do zabiegów profesjonalnych zawierające składniki wspierające przyjazne nam mikroorganizmy. Ich stosowanie przywraca równowagę mikrobiologiczną i łagodzi stan zapalny.
Przy wyborze odpowiedniego zabiegu należy pamiętać, że zbyt częste złuszczanie, np. kwasami o niskim pH lub używanie środków dezynfekujących może uszkodzić naturalną mikroflorę. Warto zachować umiar i dobierać zabiegi do aktualnego stanu skóry. Kluczowym elementem skutecznej pielęgnacji jest również edukacja klienta w kwestii doboru odpowiednich produktów do stosowania w domu.

Składniki aktywne wspierające mikrobiotę

Do najważniejszych składników aktywnych wspierających mikrobiotę skóry należą probiotyki, prebiotyki oraz postbiotyki. Probiotyki to lizaty bakterii, które wspierają rozwój naturalnej, korzystnej mikroflory. W kosmetologii wykorzystuje się głównie szczepy bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, które wykazują działanie przeciwzapalne, kojące oraz immunomodulujące.

Prebiotyki natomiast nie są mikroorganizmami, lecz substancjami, które stanowią pożywkę dla „dobrych” bakterii obecnych na skórze. Przykładami są inulina, alfa-glukan czy bioecolia. Działają one selektywnie – wspierają wzrost pożądanych mikroorganizmów, jednocześnie nie służąc tym szkodliwym.

Trzecią, równie istotną grupę, stanowią postbiotyki – bioaktywne metabolity bakterii probiotycznych, takie jak kwas mlekowy, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, lipidy komórkowe czy enzymy. Choć same nie są żywymi mikroorganizmami, wykazują silne działanie przeciwzapalne, wzmacniające i regenerujące.

Oprócz składników typowo mikrobiotycznych, istotne są również substancje wspierające fizyczną integralność naskórka. Ceramidy odgrywają tu pierwszoplanową rolę – odbudowują cement międzykomórkowy i chronią przed nadmierną utratą wody. Niacynamid, znany z właściwości przeciwzapalnych i regulujących pracę gruczołów łojowych, dodatkowo wzmacnia barierę ochronną. Uzupełnieniem pielęgnacji są też składniki takie jak masło shea, fitosfingozyna, kwasy tłuszczowe omega 3 i 6, alantoina, pantenol czy aloes, które wykazują silne działanie łagodzące, nawilżające i regenerujące.

Holistyczne podejście w kosmetologii, uwzględniające wsparcie mikrobioty, staje się standardem nowoczesnej praktyki gabinetowej. Warto pamiętać, że jest to inwestycja nie tylko w wygląd, ale i długofalowe zdrowie skóry.