Czym jest Dermatillomania
| Autor: Dr Joanna KlonowskaDermatillomania to choroba, którą zalicza się do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Wiążę się z nieustannym drapaniem skóry, które może jednak przynosić negatywne konsekwencje zdrowotne i emocjonalne.
Któż z nas nie odczuwał choć raz w życiu odruchu drapania bądź skubania skóry? Takie nieświadome gesty, jak np. drapanie po głowie, twarzy i innych częściach ciała, występują u znakomitej większości ludzi. Ważne jest natomiast to, jaki procent osób zmaga się z zyskującym na intensywności odruchem skubania/drapania naskórka, który jest zaburzeniem prowadzącym do trwałych uszkodzeń skóry czy błony śluzowej i w znaczący sposób negatywnie wpływa na ich codzienne funkcjonowanie. Szacuje się, że zaburzenie to występuje u 2 proc. populacji. Część tych osób będzie poszukiwała pomocy w gabinetach kosmetologicznych, stanowiąc nie lada wyzwanie terapeutyczne. Pierwsza część cyklu ma na celu przybliżenie zagadnienia, jakim jest dermatillomania, druga zaprezentuje aktualne strategie leczenia tej choroby.
Dermatillomania – co to jest?
Dermatillomania – znana również jako patologiczne skubanie skóry, zaburzenie skubania skóry, otarcia nerwicowe, otarcia psychogenne lub otarcia skóry (PSP, ang. pathological skin picking; SPD, ang. skin picking disorder) – jest obsesyjno-kompulsywnym zaburzeniem neuropsychiatrycznym, charakteryzującym się nadmiernym, zrytualizowanym, powtarzającym się mechanicznym naruszaniem zdrowej skóry przy braku jakiejkolwiek podstawowej choroby dermatologicznej lub tej z niewielkimi niedoskonałościami (odstające skórki, wypryski, modzele, małe ranki), co skutkuje widocznym uszkodzeniem tkanek i silnym dyskomfortem. PSP/SPD jest często porównywane do uzależnienia, ponieważ pacjenci z dermatillomanią odczuwają ogromną potrzebę czy wręcz przymus skubania swojego naskórka.
Osoby, u których występuje PSP/SPD, poświęcają wiele czasu na skubanie/drapanie/zrywanie skóry, czego konsekwencją są zmiany skórne o różnym stopniu nasilenia. Oprócz drapania i skubania skóry obserwuje się też inne czynności, jak: pocieranie, nacinanie, ściskanie, gryzienie, ssanie. W większości przypadków tego typu działania wykonywane są za pomocą paznokci i palców, czasami także przy użyciu: pęset, igieł, szpilek, nożyczek, noży, chusteczek i różnych innych narzędzi.
Występowanie
Dermatillomania występuje z różnym nasileniem. Osoby z PSP/SPD spędzają znaczną ilość czasu (od minimum pięciu minut do nawet 12 godzin dziennie) na zrywaniu skóry z różnych miejsca na ciele. Chory może poświęcać na skubanie skóry godzinę dziennie, ale w niektórych przypadkach czynność ta trwa osiem godzin, całkowicie dezorganizując jego życie.
Zwykle średni wiek zachorowania na PSP/SPD u poszczególnych osób wynosi około 13,6 roku, ze statystycznym czasem trwania 12,7 roku (w zakresie od 3 do 40 lat), z epizodami narastania i zanikania zaburzenia skubania skóry przez całe życie danej osoby. Oznacza to, że PSP/SPD ma charakter przewlekły i nawracający.
Rozpowszechnienie
Zgłaszaną częstość występowania dermatillomanii określa się na 2 proc. wśród pacjentów dermatologicznych, co stanowi 71,9 proc. badanych z zaburzeniami psycho-skórnymi zgłaszających się do poradni i klinik dermatologicznych. Uznaje się, że PSP/SPD pojawia się częściej u kobiet (rozkład płci 87,1‒94,1 proc.) niż u mężczyzn, wraz z wyższymi wskaźnikami intensywności skubania skóry i związanego z tym negatywnego wpływu na zdrowie oraz jakość życia. Według badania retrospektywnego (2011‒2016) przeprowadzonego w szwajcarskim szpitalu w 2018 r. mniej niż 5 proc. pacjentów z PSP/SPD zostało skierowanych do psychologa lub psychiatry, podczas gdy pozostałym podawano miejscowe lub ogólnoustrojowe leki przeciwtrądzikowe oraz zalecano zabiegi dermatologiczne.
Można jednak przypuszczać, że rozpowszechnienie zaburzenia polegającego na skubaniu skóry jest nadal bardzo niedoszacowane, prawdopodobnie z powodu braku świadomości na temat dermatillomanii, w połączeniu z towarzyszącym jej wstydem, zażenowaniem i lękiem przed oceną w przypadku przyznania się do tego zachowania oraz szukania pomocy u psychiatry.
Lokalizacja
Z przeprowadzonych badań wynika, że w przypadku większości osób cierpiących na dermatillomanię obszarami najczęściej dotkniętymi przez chorobę są twarz i wały okołopaznokciowe; inne miejsca narażone na jej wpływ to: klatka piersiowa, szyja, ramiona, przedramiona, uda, dekolt, plecy, odbyt lub jakakolwiek inna łatwo dostępna powierzchnia ciała. Twarz zwykle jest wybierana w pierwszej kolejności, a pozostałe lokalizacje często służą jako dodatkowe, gdy naskórek twarzy został już bardzo uszkodzony, pojawiły się na nim otwarte, bolesne rany i trzeba pozwolić im choć trochę się zagoić. Większość, bo aż 70 proc. pacjentów z PSP/SPD, drapie więcej niż jedną część ciała, zmieniając ją w zależności od stanu skóry.
Stany współistniejące
Zachowanie polegające na skubaniu skóry jest obserwowane albo jako charakterystyczna cecha różnych zaburzeń, albo jako zjawisko dotyczące wielu istniejących zaburzeń w połączeniu z innymi objawami. Najczęstszymi stanami współistniejącymi u osób z SPD są zaburzenia nastroju, w tym depresja, zaburzenia kontroli impulsów, lękowe i obsesyjno-kompulsywne. Inne dysfunkcje związane z dermatillomanią to: autyzm, zespół Pradera-Williego, pograniczne zaburzenie osobowości (borderline) oraz impulsywny typ tejże, dystymia, schizoidalne zaburzenie osobowości, cielesne zaburzenie dysmorficzne (BDD, ang. body dysmorphic disorder), zaburzenie paniczne, fobia społeczna i prosta, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD, ang. attention deficit hyperactivity disorder), trichotillomania, zaburzenia odżywiania, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zespół stresu pourazowego (PTSD, ang. post-traumatic stress disorder), a także zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (alkohol, tytoń, narkotyki). Najczęstszymi stanami współistniejącymi u osób z SPS są zaburzenia nastroju, w tym: depresja, zaburzenia kontroli impulsów, lękowe i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Dermatillomania jako zaburzenie psychodermatologiczne
Psychodermatologia to domena zajmująca się interakcją umysłu i skóry. Dermatillomania to zaburzenie psychodermatologiczne, które jest zarówno wynikiem, jak i przyczyną zaburzeń psychicznych, takich jak lęk czy depresja. Osoby doświadczają różnych emocji przed, w trakcie i po epizodach skubania skóry. Co więcej, pacjenci odczuwali zwiększone napięcie i nerwowość przed skubaniem/drapaniem/zrywaniem naskórka, co kontrastuje z przyjemnością oraz ulgą odczuwaną podczas i po tych czynnościach.
Zdefiniowano wiele czynników wywołujących epizody dermatillomanii:
- wyzwalacze emocjonalne (stres, niepokój i napięcie);
- wyzwalacze sytuacyjne (leżenie, czytanie, prowadzenie samochodu lub bycie samemu);
- wyzwalacze percepcyjne (wyczuwalne niedoskonałości skóry);
- wyzwalacze dotykowe (świąd skóry);
- wyzwalacze środowiskowe (nieustanne sprawdzanie swojego odbicia w lustrze);
- wyzwalacze społeczne (antycypacyjny lęk społeczny).
Chorzy często twierdzą, że angażowanie się w zachowania polegające na skubaniu/drapaniu/zrywaniu naskórka pomaga im odczuć ulgę podczas niepokoju, napięcia, dyskomfortu i presji związanej z nauką czy pracą. Odpowiadają, że w trakcie wykonywania tych czynności odczuwali radość, szczęście i czerpali z nich wielką przyjemność. Negatywne emocje po ich zakończeniu – jak gniew, wstyd, poczucie winy, niechęć do samego siebie i niepokój – są również powszechne, szczególnie po zauważeniu wyrządzonych na skórze szkód fizycznych. Niektórzy przyznają się nawet do jedzenia zdrapanego naskórka, co określa się mianem dermatofagii.
Przeczytaj także artykuł dr Joanny Klonowskiej „Uciążliwa dermatillomania”
Może Cię zainteresować
Treści wybrane specjalnie z myślą o Tobie
