Z tego artykułu dowiesz się:

• Dlaczego i czym różni się terapia trądzik wieku dorosłego od tej trądziku młodzieńczego?

• Na co warto zwróci uwagę w procesie diagnostyki i planu terapii kosmetologicznej?

• Co wiemy obecnie na temat przyczyn coraz częściej występującego acne tarda?

• Jak obecność zmian skórnych wpływa na psychikę osób dotkniętych trądzikiem wieku dorosłego?

• Na jakie składniki aktywne i procedury warto zwrócić uwagę?

Problematyka trądziku dorosłych | Trądzik wieku dorosłego, czyli acne tarda, to problem, z którym boryka się coraz szersze grono osób po 25. roku życia. Występuje częściej u kobiet. Negatywnie wpływa na ich samopoczucie, powodując zaniżoną samoocenę, frustrację, wstyd, wycofanie z życia społecznego. Acne tarda różni się od trądziku młodzieńczego, dlatego inne jest podejście diagnostyczne i terapeutyczne.

Trądzik zwykły (acne vulgaris) jest najczęściej występującą dermatozą. Uważa się, że dotyczy w różnym nasileniu 90 proc. ludzi pomiędzy 10. i 25. rokiem życia. Schorzenie często jest kojarzone wyłącznie z okresem dojrzewania. W ostatnich dekadach obserwujemy jednak znaczny wzrost liczby osób (szczególnie wśród kobiet) po 25. roku życia z nasilonym trądzikiem zwykłym, tzw. trądzikiem wieku dojrzałego (acne tarda), które szukają pomocy u specjalisty. Może on być wynikiem problemów z cerą ciągnących się od czasów młodzieńczych. W niektórych przypadkach rozwija się jednak nagle i bez konkretnej przyczyny.

Etiopatogeneza trądziku wieku dojrzałego

Trądzik wieku dojrzałego jest przewlekłą chorobą zapalną jednostki łojowo-włosowej, występującą najczęściej u dorosłych kobiet (choroby doświadcza około 10 proc. populacji kobiet po 25. roku życia). Patomechanizm powstawania wykwitów w postaci późnej, podobnie jak w trądziku zwykłym młodzieńczym, jest uwarunkowany nadmiernym wydzielaniem sebum przez gruczoły łojowe, nadmiernym rogowaceniem i zaczopowaniem ujść gruczołów łojowych oraz nadmierną proliferacją beztlenowych bakterii gram-dodatnich Propionibacterium acnes w obrębie gruczołu łojowego, co prowokuje odczyn zapalny. U osób dorosłych podejrzewa się jednak zwiększoną rolę czynników środowiskowych, np. zanieczyszczenie środowiska, stresujący tryb życia, rosnącą oporność Propionibacterium acnes na terapię antybiotykami i długotrwałą antybiotykoterapię przeciwtrądzikową w przeszłości, wtórne zaburzenia hormonalne u kobiet związane z różnie dobranymi środkami antykoncepcyjnymi i wiele innych. W patogenezie choroby szczególnie podkreśla się rolę stresu jako czynnika prowokującego zmiany. Intensywny tryb życia, presja środowiska, poszukiwanie atrakcyjnej pracy, wzrost znaczenia wyglądu odgrywają nierzadko paradoksalną rolę czynnika stresogennego.

Lokalizacja i typ zmian

Trądzik wieku dojrzałego różni się od trądziku młodzieńczego między innymi tym, że występuje głównie w okolicy ust, brody, na linii żuchwy, czasami na ramionach, klatce piersiowej lub plecach. Trądzik późny u kobiet lokalizuje się głównie na twarzy (u 67 proc. chorych), w szczególności w okolicach brody (48 proc.), czoła (39 proc.), nosa (38 proc.), policzków (26 proc.), żuchwy (22 proc.). Czasami zajęte są także plecy (30 proc.), klatka piersiowa (16 proc.), ramiona (13 proc.) oraz szyja (1 proc.). U zdecydowanej większości kobiet (84 proc.) dochodzi do nasilenia zmian trądzikowych przed miesiączką. Nasilenie choroby jest zwykle lekkie lub umiarkowane. Większość chorych kobiet zgłasza obecność zaskórników (zaskórniki otwarte 75 proc., zaskórniki zamknięte 48 proc.), a w dalszej kolejności krostek 44 proc., grudek 24 proc., blizn 17 proc. i torbieli 7 proc. Choć bardzo ciężkie odmiany trądziku późnego z licznymi wykwitami występują rzadko, niestety aż kilkanaście procent kobiet cierpi z powodu jego odmian o znacznych, uniemożliwiających komfortowe funkcjonowanie, dolegliwościach.

Wpływ choroby na jakość życia

Obecność zmian trądzikowych na odsłoniętych częściach ciała stanowi ogromny problem psychologiczny, co w połączeniu z dolegliwościami subiektywnymi w znacząco wpływa na zachowania chorych w sytuacjach codziennych. Z badań naukowych wynika, że wśród dolegliwości subiektywnych kobiety zgłaszają głównie uczucie ściągania skóry (37 proc.), świąd (35 proc.), ból (22 proc.), uczucie pieczenia lub palenia skóry (10 proc.) i uczucie szczypania (8 proc.). Obecność różnego rodzaju wykwitów oraz związanych z nimi dolegliwości stanowi bardzo duży problem dla 40 proc. z nich, z czego 26 proc. twierdzi, że trądzik znacząco utrudnia ich normalne życie, a 23 proc. wyraża przekonanie, że trądzik znacząco utrudnia ich kontakty z osobami płci przeciwnej. U 18 proc. kobiet trądzik powoduje obniżenie ich poczucia własnej atrakcyjności, u 7 proc. – uczucie skrępowania. Wśród dalszych skutków obecności zmian trądzikowych pacjentki wymieniają:  poczucie niższej wartości, nieśmiałość, brak pewności siebie, depresję, drażliwość (w każdym przypadku po 6 proc. badanych), poczucie bycia nieszczęśliwą, złość, zawstydzenie, zażenowanie (po 5 proc.), poczucie odrzucenia, nerwowość (po 4 proc.), agresję i zachowania samookaleczające (po 2 proc.).

Kosmetologiczne metody terapii

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że obok skutecznego leczenia istnieje potrzeba odpowiedniej pielęgnacji skóry dotkniętej tą dermatozą. Dlatego bardzo ważne jest uświadomienie chorym, że wczesne podjęcie kosmetologicznej terapii profilaktyczno-zachowawczej może zapobiec dalszemu rozwojowi choroby i skrócić czas jej trwania. Jednak klinicznie trądzik wieku dojrzałego różni się od trądziku młodzieńczego, stąd wynika konieczność stosowania specyficznych metod terapeutycznych. Głównym zadaniem kosmetologii jest ograniczenie wykwitów trądzikowych poprzez obniżenie i unormowanie produkcji łoju, udrożnienie ujść mieszków włosowych, zmniejszenie grubości warstwy rogowej naskórka oraz zapobieganie reakcjom zapalnym i tworzeniu się blizn.

Trądzik trądzikowi nierówny

Trądzik zwykły to choroba przewlekła, powszechnie występująca, stanowiąca duży problem terapeutyczny, psychologiczny i społeczny. Schorzenie dotyczy mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Wyróżnia się wiele jego odmian i postaci klinicznych. W etiopatogenezie trądziku istotne znaczenie mają takie współwystępujące czynniki, jak: wzmożona produkcja łoju, nadmierne rogowacenie przewodów wyprowadzających i ujść gruczołów łojowych, rozwój flory bakteryjnej (głównie Propionibacterium acnes, Staphylococcus epidermidis, Pityrosporum ovale), zaburzenia gospodarki hormonalnej, odczyn zapalny, uwarunkowania genetyczne oraz mniej dotychczas poznane inne czynniki: zaburzenia immunologiczne, nadmierna reaktywność mieszków włosowych, czynniki psychologiczne oraz czynniki środowiskowe. Zmiany trądzikowe występują głównie w okolicach bogatych w gruczoły łojowe (twarz, klatka piersiowa, plecy). Szacuje się, że we wczesnym życiu dorosłym, czyli do 25. roku życia, częstość zachorowań na trądzik stopniowo obniża się, a nawet ustępuje samoistnie. Niekiedy jednak schorzenie może występować u osób starszych jako tzw. trądzik wieku dojrzałego (acne tarda – trądzik późny).

Kompleksowa diagnostyka i terapia

Niezmiernie ważna jest współpraca specjalistów, zarówno w zakresie diagnostyki, jak i kompleksowej terapii. Terapia trądziku późnego powinna być dobierana indywidualnie i konsultowana z dermatologiem. Należy uwzględnić w niej stopień zaawansowania choroby, jej obraz kliniczny oraz następstwa, jakie są związane z kondycją i estetyką skóry po zakończeniu kuracji. W niektórych przypadkach konieczna jest też konsultacja psychologiczna.

Przystępując do planowania i wykonania zabiegów kosmetologicznych na skórze trądzikowej, należy przeprowadzić szczegółową diagnostykę. Powinno się omówić z klientką rekomendowane zabiegi, ich przebieg oraz możliwe do osiągnięcia efekty. W pielęgnacji cery trądzikowej – zarówno profesjonalnej, jak i domowej – wykorzystuje się następujące surowce i składniki aktywne:

Nadtlenek benzoilu – wykazuje działanie przeciwbakteryjne oraz keratolityczne;
Kwas azelainowy – zmniejsza tworzenie wolnych kwasów tłuszczowych na powierzchni skóry oraz ogranicza proces melanogenezy;
Kamfora – ma działanie przeciwzapalne, keratolityczne, dezynfekujące, poprawia ukrwienie skóry;
Witamina A i retinoidy – stabilizują procesy złuszczania i działają przeciwzaskórnikowo;
AHA i BHA (np. kwas glikolowy, salicylowy) – mają działanie antyseptyczne i przeciwzapalne, regulują wydzielanie łoju, złuszczają skórę i odblokowują pory;
Cynk – absorbuje nadmiar sebum wytwarzany przez gruczoły łojowe, co wspomaga proces minimalizowania łojotoku;
NNKT (linolowy, linolenowy, arachidonowy) – dzięki oddziaływaniu na płaszcz hydrolipidowy kontrolują skład mikrobiologicznej flory na powierzchni warstwy rogowej;
Estry – hamują aktywność 5-alfa-reduktazy, enzymu odpowiadającego za nadmierną produkcję łoju;
Srebro – wykorzystywane w formie dodatnio naładowanych jonów bądź jako nanosrebro – działa przeciwzaskórnikowo;
Ekstrakty roślinne o działaniu antyseptycznym, ściągającym, przeciwobrzękowym, łagodzącym: z fiołka trójbarwnego, krwawnika, skrzypu, pokrzywy, rumianku;
Olejki eteryczne o działaniu antyseptycznym: z drzewa herbacianego, jałowcowy, cytrynowy, petitgrain oraz o działaniu bakteriobójczym i przeciwzapalnym: bergamotowy, cedrowy, lawendowy, kamforowy i sandałowy.

W kosmetologicznej terapii trądziku wieku dojrzałego bardzo dobre efekty uzyskuje się dzięki zastosowaniu pilingów chemicznych, często – w zależności od nasilenia zmian – wspomaganych różnorodnymi metodami fizycznymi i mechanicznymi. Metody skojarzone pozwalają uzyskać najlepsze efekty terapeutyczne, można je także łączyć z metodami dermatologii estetycznej.

Odmiany trądziku wieku dojrzałego:

1. Postać zapalna trądziku późnego charakteryzuje się występowaniem w dolnej części twarzy licznych grudek, krostek oraz zapalnych guzków ustępujących z pozostawieniem blizn, nie zawsze obserwuje się tu nasilony łojotok;
2. W postaci retencyjnej trądziku późnego typowe jest występowanie licznych zaskórników i mikrotorbieli, a łojotok zawsze jest znaczny.

Ze względu na historię naturalną choroby można ją ponadto podzielić na trzy podtypy:
– „przetrwały trądzik późny” stanowiący kontynuację trądziku młodzieńczego od wieku dojrzewania do dorosłego,
– „pierwotny trądzik późny”, którego pierwsze objawy pojawiają się po 25. roku życia,
– „nawrotowy trądzik późny” u osób, u których trądzik młodzieńczy ustąpił na kilka lat, a potem powrócił w życiu dorosłym.

dr n. med. Anna Skwarek | Specjalista chirurgii ogólnej. Ukończyła studia podyplomowe z zakresu medycyny estetycznej. Praktykę zdobyła w Klinice La Perla, gdzie jest dyrektorem medycznym.