Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie wyróżniamy choroby alergiczne skóry?

• Czym się charakteryzują dermatozy zapalne stóp?

• Jak radzić sobie, gdy w salonie pojawi się pacjent ze schorzeniami skóry stóp?

Dermatozy zapalne stóp – Skóra to narząd, który spełnia wiele funkcji. Niestety, ponieważ narażony jest na działanie środowiska oraz szkodliwych czynników zewnętrznych, zdarza się, że choruje. Przyjrzyjmy się zmianom, które mogą wystąpić m.in. w obrębie stóp.

W gabinetach specjalistycznej pielęgnacji stóp często spotykamy osoby, u których obecne są dermatozy zapalne. Mogą one występować w obrębie naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej oraz przydatków –gruczołów łojowych i gruczołów potowych, mieszków włosowych, paznokci . Zdarza się również, że obejmują naczynia układu krążenia i zakończenia nerwowe. Dermatozy zapalne mają podłoże alergiczne.

Choroby alergiczne skóry

Choroby alergiczne skóry obejmują działy, które różnią się mechanizmami patogenetycznymi, są to: – pokrzywka (urticaria), – kontaktowe zapalenie skóry (contact dermatitis), – inne odmiany wyprysku, – atopowe zapalenie skóry (dermatitis atopica). Podłożem chorób alergicznych skóry są zjawiska immunologiczne, które dzielimy na cztery grupy, w zależności od mechanizmów:

– typ I – reakcja anafilaktyczna natychmiastowa (wstrząs anafilaktyczny, pokrzywka ostra);

– typ II – reakcja cytotoksyczna (niedokrwistość polekowa);

– typ III – reakcja kompleksów immunologicznych (choroba posurowicza);

– typ IV – reakcje opóźnione:
·         typu tuberkulinowego (odrzucanie przeszczepów, osutki zakaźne),
·         typu wyprysku kontaktowego (wyprysk kontaktowy ostry i przewlekły).

Wyprysk kontaktowy (Contact dermatitis)

Wyprysk kontaktowy to najczęstsza postać wyprysku (egzema) o powierzchownych zmianach zapalnych w skórze, które powstają w skutek działania czynników niealergicznych (drażniących) albo kontaktu pacjenta z alergenem w życiu codziennym lub w pracy zawodowej (eczema professionale). Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry pojawia się u 15 proc. populacji . Wyróżniamy dwie odmiany:

– wyprysk ostry (contact dermatitis acuta) – rozwija się w ciągu 24–48 godzin po ekspozycji na alergen,

– wyprysk przewlekły (contakt dermatitis chronica, eczema chronicum).

Pierwotnym wykwitem jest grudka wysiękowa i pęcherzyk, które tworzą się w miejscu bezpośredniego kontaktu z alergenem. Wyprysk kontaktowy może mieć charakter ostry lub podostry, w zależności od nasilenia zmian zapalnych, występowania pęcherzyków i grudek wysiękowych. Etiologia przewlekłej postaci wyprysku kontaktowego to systematyczna ekspozycja na substancje o niskim potencjale drażnienia. Objawia się suchością, złuszczaniem i pogrubieniem naskórka. Ogniska są niewyraźnie odgraniczone od otoczenia, często zmianom towarzyszy świąd, ustępują bez pozostawienia śladu. W ostrym wyprysku w niektórych okolicach mogą pojawić się objawy zapalne i obrzękowe. Lista alergenów, które wywołują reakcje zapalne w obrębie skóry, jest obszerna i nieustannie się zmienia. Należą do niej m.in.: kosmetyki, metalowa biżuteria, tkaniny, guma, barwniki. Przebieg alergii kontaktowej uzależniony jest od skłonności genetycznych oraz odporności organizmu i poziomu wrażliwości na alergen. Najczęstsze alergeny w wyprysku kontaktowym przebiegającym w obrębie stóp to: skóra (chrom), składniki gumy, sztuczne włókna i farby (skarpety, pończochy), profilaktyczne środki przeciwgrzybicze i środki używane przy nadmiernej potliwości stóp.

Wyprysk potnicowy (Eczema dyshidroticum)

Jest to odmiana wyprysku, w którym alergeny mogą być pochodzenia zewnętrznego oraz wewnątrzustrojowego. Wystąpienie lub zaostrzenie zmian mogą powodować nikiel, kobalt lub niektóre leki przyjmowane doustnie. Wyprysk ma charakter nawrotowy i przewlekły. Typowymi zmianami są napięte pęcherzyki i pęcherze wypełnione treścią surowiczą (przy wtórnym zakażeniu treścią ropną) oraz bolesne nadżerki. Pojawienie się wykwitów poprzedza średni lub nasilony świąd. Zwykle zajęta jest cała część podeszwowa. W różnicowaniu należy brać pod uwagę łuszczycę krostkową, grzybicę skóry i alergię kontaktową.

Wyprysk modzelowaty (Eczema tyloticum)

Jest to powierzchniowa zmiana zapalna, która charakteryzuje się wykwitami w postaci grudek i pęcherzyków, zaczerwienieniem, świądem oraz twardymi ogniskami nadmiernego rogowacenia naskórka, w którym tworzą się bolesne pęknięcia. Jego występowanie jest związane z zaburzeniami hormonalnymi (częściej u kobiet w okresie menopauzy) oraz z powtarzającymi się urazami mechanicznymi. W różnicowaniu należy brać pod uwagę łuszczycę, grzybicę, wyprysk potnicowy i liszaj płaski.

Hiperkeratotyczne zapalenie skóry dłoni i stóp

Charakteryzuje się wzmożonym rogowaceniem skóry. Zmiany mogą mieć postać grubych modzeli o żółtym zabarwieniu, którym towarzyszy słaby stan zapalny. Zdarza się, że na granicy zmian pojawiają się drobne pęcherzyki. Hiperkeratotyczne zapalenie skóry dłoni i stóp może występować u każdego, niezależnie od wieku i płci. W różnicowaniu należy brać pod uwagę wyprysk potnicowy, grzybicę, liszaj płaski i ogniskową postać tocznia rumieniowatego.

Młodzieńczy wyprysk stóp

Charakteryzuje się występowaniem rumienia, złuszczania oraz bolesnych i głębokich pęknięć. Zmiany tworzą się w miejscach nasilonego ucisku, lokalizują się symetrycznie na podeszwach stóp. Najczęściej pojawia się w okresie pokwitania, ale może wystąpić również u dorosłych. W różnicowaniu należy brać pod uwagę łuszczycę, kontaktowe zapalnie skóry i grzybicę.

Atopowe zapalenie skóry (Dermatitis atopica)

Atopia to nazwa określająca różne pod względem klinicznym choroby, często występujące rodzinnie (u ok. 30 proc. chorych), o mechanizmie natychmiastowym (typu I) związanym z przeciwciałami klasy IgE. Atopia dotyczy 10–15 proc. dzieci i 1–3 proc. dorosłych. Uczulenie pojawia się głównie na substancje wziewne (kurz domowy, pleśnie, pyłki) i pokarmowe. Z czynników drażniących najczęściej zmiany wywołują wełna oraz detergenty. Poza skórą dotyczy również błon śluzowych nosa, spojówek i oskrzeli. Wszystkie objawy mogą występować równocześnie, jednak częściej można spotkać je oddzielnie u różnych członków rodziny, dlatego bardzo ważny jest wywiad rodzinny. Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Charakteryzują ją zmiany wypryskowe, którym towarzyszy wzmożony świąd, lichenizacja oraz znaczna suchość. Choroba zazwyczaj zaczyna się w dzieciństwie. Jej przebieg jest przewlekły i nawrotowy, jednak u znacznej większości osób samoistnie wygasa. Typowa lokalizacja zmian skórnych to: twarz, zgięcia łokci i kolan, okolice kostek, grzbietowe powierzchnie dłoni, stóp oraz palców. W przypadku przeprowadzania zabiegu u chorych na AZS w gabinecie specjalistycznej pielęgnacji stóp należy zwrócić uwagę na aktualny stan skóry i ewentualne uczulenie na składniki preparatów pielęgnacyjnych.

Należy pamiętać, że wszystkie objawy zapalne, wysiękowe i alergiczne wymagają specjalistycznego leczenia dermatologicznego. W gabinecie specjalistycznej pielęgnacji stóp u chorego, u którego ostre objawy zapalne ustąpiły, możemy delikatnie pozbyć się nadmiaru zrogowaceń, przywracając w ten sposób komfort i jakość życia.