Wszechstronny i skuteczny składnik kosmetyków Niacynamid, czyli witamina B3, to jedna z najciekawszych witamin wykorzystywanych w leczeniu i pielęgnacji skóry. Jest skuteczna w niwelowaniu wielu problemów, dlatego znajduje zastosowanie w tak różnych preparatach, jak kosmetyki przeznaczone do skór suchych, z oznakami starzenia, przebarwieniami, ale także tłustych, trądzikowych. Na czym polega wszechstronnośćœć tego składnika aktywnego?

Witamina B3 nie jest syntetyzowana w organizmie. Jej Ÿźródłem jest pożywienie, głównie mięso, podroby, ryby, drożdże oraz rośliny strączkowe. Z uwagi na wiele istotnych funkcji, jakie pełni w naszym ciele, należy zapewnić odpowiednią jej podaż, mając na względzie obniżenie zawartości po obróbce termicznej. Istotne jest również spożycie produktów będących źródłem tryptofanu, z którego, z udziałem bakterii jelitowych, witamina może być produkowana.

Niacynamid – Niefortunne nazewnictwo

Ciekawa jest historia witaminy B3. Pierwotnie była uważana za czynnik przeciwpelagryczny, dlatego nazwano ją witaminą PP (ang. Pellagra preventing factor). W wyniku badań nad jej syntezą z nikotyny nazwano ją kwasem nikotynowym, a jego amid nikotynamidem. Negatywne skojarzenia z nikotyną i paleniem zaowocowały jednak kolejną zmianą, będącą zlepkiem liter ze słów nicotonic acid (kwas nikotynowy) i vitamin (witamina). Tak powstało słowo niacin, czyli polska niacyna, a jej amid nazwano niacynamidem

W kosmetologii stosuje się witaminę B3 głównie w postaci niacynamidu w stężeniu 25 proc. Forma ta jest odporna na działanie œświatła, tlenu, temperatury, kwasów i zasad, dodatkowo cechuje ją łatwość rozpuszczania w wodzie, dobre przyswajanie przez skórę i wysoka tolerancja. Niacynamid jest składnikiem o bardzo szerokim udowodnionym działaniu. Jego stosowanie przynosi korzystne efekty zarówno skórom suchym, z oznakami starzenia, jak i tłustym, trądzikowym oraz doświadczającym przebarwień.

Skóra tłusta i trądzik

Niacynamid wykazuje działanie zmniejszające wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe. Poprawia dzięki temu wygląd skóry tłustej, zmniejsza wielkość tzw. porów oraz zapobiega rozwojowi zmian zapalnych. Stosowany miejscowo w leczeniu trądziku wykazuje właściwości hamujące uwalnianie mediatorów stanu zapalnego i zmniejsza produkcję sebum. W jednym z badań porównano działanie 4-proc. żelu z niacynamidem z 1-proc. żelem z klindamycyną u pacjentów z trądzikiem o umiarkowanym nasileniu. Po ośmiu tygodniach zaobserwowano poprawę u 82 proc. pacjentów stosujących niacynamid i 68 proc. leczonych klindamycyną. Niacynamid ma również działanie złuszczające i ograniczające rozwój bakterii Cutibacterium acnes w mechanizmie hamowania sirtuin (białka SIR).

W pielęgnacji skór tłustych i skłonnych do zmian trądzikowych oprócz samego niacynamidu wykorzystuje się jego połączenia. Do skutecznych i bezpiecznych należą formuły z kwasem salicylowym. Oba składniki działają seboregulująco i przeciwzapalnie. Niacynamid w takim połączeniu będzie dodatkowo zapobiegał przebarwieniom pozapalnym (PIH) i poprawiał funkcje barierowe skóry.

Ciekawym rozwiązaniem jest także kompleks niacynamidu z olejkami eterycznymi z tymianku i sosny (tymol i terpineol), które ograniczają namnażanie się bakterii C. acnes bez niekorzystnego wpływu na mikrobiom. Dodatkowo dochodzi tu do aktywacji syntezy naturalnych peptydów przeciwdrobnoustrojowych AMPs (ang. antimicrobial peptides).

Przebarwienia

Systematyczne stosowanie produktów z niacynamidem pomaga wyrównać koloryt skóry oraz zapobiec pojawieniu się nowych przebarwień, zwłaszcza PIH. Mimo że niacynamid nie wpływa bezpośrednio na tyrozynazę, to przez zakłócenie sygnalizacji w komórkach hamuje melanogenezę. Mechanizm tego zjawiska polega na ograniczeniu przenoszenia melanosomów zawierających barwnik z melanocytów do keratynocytów. Zapobiega to odkładaniu się melaniny w wyższych warstwach naskórka i pozwala uzyskać jednolity koloryt skóry.

Objawy starzenia się skóry

Oprócz niwelowania przebarwień, które uważane są za jeden z objawów przedwczesnego starzenia się skóry, niacynamid wykazuje działanie przeciwzmarszczkowe. Wynika ono ze stymulującego działania na syntezę kolagenu oraz zmniejszenia nadmiaru glikozoaminoglikanów (GAGs) w górnych warstwach skóry właściwej. Podczas gdy ich małe ilości są niezbędne do utrzymania prawidłowych funkcji skóry, nadmiar wywołuje pogorszenie wyglądu.

Inną ważną cechą jest zdolnośćść do hamowania glikacji i powstawania jej końcowych zaawansowanych produktów (AGEs) przez inhibicję procesów oksydacyjnych. Dzięki temu zmniejsza się ziemistość i żółknięcie skóry, będące wynikiem krzyżowego połączenia protein kumulujących się w skórze na skutek przyłączenia się cząsteczki cukru do białek.

Skóra sucha i podrażniona

Poza opisanym już działaniem przeciwzapalnym niacynamid, stosowany systematycznie, korzystnie wpływa na inne objawy skóry uwrażliwionej. Zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody (TEWL) poprawia funkcjonalności bariery naskórkowej. Wynika to ze zdolności witaminy B3 do zwiększenia syntezy ceramidów i wolnych kwasów tłuszczowych, które są  kluczowymi lipidami barierowymi, oraz ważnych białek naskórka, takich jak keratyna, inwolukryna i filagryna. Dzięki temu skóra jest lepiej nawilżona i bardziej odporna na działanie czynników zewnętrznych, co przekłada się na mniejsze podrażnienie i zaczerwienienie.

Oprócz zastosowania niacynamidu w kosmetykach do skóry suchej i wrażliwej, działanie to wykorzystuje się też w preparatach łączących retinol z niacynamidem. Retinol, znany ze swoich właściwości odmładzających, może podrażniać i odwadniać skórę. Dzięki dodaniu niacynamidu do formuły zwiększa się tolerancja skóry na retinol, a to przekłada się na szybsze efekty terapii.

Niebezpieczne braki

Niedobór witaminy B3 w organizmie w pierwszej kolejnoœci objawia się na skórze w postaci stanu zapalnego, zaczerwienienia i szorstkości. W przypadku dużego niedoboru może dojść do rozwoju pelagry, którą cechują owrzodzenia i ciemne plamy w miejscach eksponowanych na słońce. Niedobory witaminy B3 mogą być także przyczyną występowania niektórych nowotworów.