Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie zaburzenia melanocytowe występują w obrębie stóp?

• Jakie są powody ich występowania?

• Jakie czynniki wpływają na rozwój czerniaka złośliwego?

ZABURZENIA MELANOCYTOWE W OBRĘBIE SKÓRY STÓP ‒ W gabinetach specjalistycznej pielęgnacji stóp spotykamy się często z różnego rodzaju zaburzeniami melanocytowymi. Odpowiednia diagnoza postawiona w gabinecie oraz przekierowanie klienta do lekarza specjalisty pozwala szybciej wyleczyć i pozbyć się kłopotliwego problemu.

Znamiona mogą mieć różny charakter, mogą się różnić zarówno kolorem, jak i kształtem. Z niektórymi się rodzimy, a inne po prostu się pojawiają.

Znamię melanocytowe barwnikowe naevus pigmentosus

Rozróżnia się znamiona barwnikowe naskórkowe, do których należy znamię płaskie (naevus spilus), plamy soczewicowate (lentigo) oraz znamiona barwnikowe skórne, do których zalicza się znamię błękitne (naevus coeruleus). W gabinetach specjalistycznej pielęgnacji stóp najczęściej spotykamy się z występowaniem znamion płaskich (naevus spilus) w obrębie skóry stóp. Są to plamy barwnikowe o różnej wielkości oraz kształcie, o zabarwieniu od jasnobeżowego do ciemnobrązowego, wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Znamiona barwnikowe mogą być wrodzone lub nabyte. Pojawiają się przez całe życie. Powiększają się wyłącznie z wiekiem (w miarę jak dziecko rośnie). Znamiona te w przypadku drażnienia mogą być punktem wyjścia czerniaków. Lokalizacja tego typu zmian w obrębie skóry stóp to część podeszwowa, palce oraz przestrzenie międzypalcowe. Umiejscowienie znamion sprzyja ich ciągłemu drażnieniu, prowokując w ten sposób rozwój nowotworu. Istniejące zmiany należy obserwować, czy nie zmieniają swojego kształtu, zabarwienia, powierzchni. Natomiast zmiany, które niedawno powstały, należy poddać diagnostyce. Jest to niezwykle ważne, ponieważ szacuje się, że ok. 5 proc. wszystkich przypadków czerniaka złośliwego to czerniak, który rozwija się w obrębie skóry stóp.

Czerniak złośliwy melanoma malignum

Zachorowalność na czerniaka złośliwego znacznie zwiększyła się w ostatnich latach. Odnotowuje się, że nowotwór ten częściej dotyczy przedstawicieli białej rasy, w szczególności kobiet. Czerniak złośliwy to nowotwór o wysokim stopniu złośliwości, ale również o wysokim współczynniku wyleczalności ‒ w przypadku wczesnego rozpoznania. Nowotwór ten wywodzi się z melanocytów. Czynniki ryzyka wystąpienia czerniaka złośliwego to:

‒ ekspozycja na promieniowanie UV (sztuczne oraz naturalne),
‒ poparzenia słoneczne (z odczynem pęcherzowym),
‒ jasny fototyp skóry,
‒ licznie występujące znamiona melanocytowe,
‒ predyspozycje genetyczne,
‒ spadek odporności organizmu,
‒ wiek,
‒ płeć.

Postać akralna czerniaka (melanoma acro-lentiginosum) jest najczęściej występująca odmianą czerniaka w skórze stóp. Wywodzi się ona od złośliwej plamy soczewicowatej. Najczęściej jest to zmiana o nierównych brzegach, nierównym kolorycie, a w bardziej zaawansowanym stadium obserwuje się wykwit guzkowy. Jej typowe umiejscowienie to część podeszwowa. Wczesne wykrycie nowotworu daje bardzo dobre rokowania, jednak bardzo często jest przyczyną śmierci ‒ poprzez wysoki stopień złośliwości (obecność wczesnych przerzutów) oraz oporności na leki cytostatyczne. Jak w przypadku większości nowotworów, najważniejsza jest profilaktyka. W gabinetach osoby wykonujące zabiegi w obrębie stóp powinny obserwować skórę oraz paznokcie pod kątem zmian barwnikowych. Jeżeli coś wzbudzi nasze podejrzenia, informujemy klienta o potencjalnym zagrożeniu i kierujemy do lekarza specjalisty. Takie postępowanie w dużym stopniu przyczynia się do ograniczenia rozwoju choroby.

Bielactwo nabyte vitiligo

Bielactwo nabyte jest schorzeniem o nie do końca znanej etiologii i dotyczy 1‒2 proc. społeczeństwa. Obserwuje się związek z silnym stresem (neuromediatory niszczą niektóre melanocyty), reakcjami autoimmunologicznymi (przeciwciała skierowane przeciw melanocytom), z chorobami tarczycy, cukrzycą, łuszczycą, reumatoidalnym zapaleniem stawów oraz zmianami nowotworowymi. U 15‒30 proc. chorych zmiany występują w pierwszej linii pokrewieństwa w przypadku predyspozycji genetycznych. Zaburzenie produkcji melaniny lub obumieranie melanocytów powodują odbarwienia pojawiające się na skórze ‒ na początku rozjaśnienie zmian, z czasem jednak tracą całkowicie naturalna barwę. Zmiany te są ostro odgraniczone od skóry zdrowej, ich wielkość może być różna – od małych zmian po bardzo rozległe. Niekiedy zdarza się, że wystąpienie odbarwień poprzedza wystąpienie ognisk zapalnych. Miejsca pozbawione pigmentacji w momencie wystawienia na działanie promieni słonecznych czerwienią się i występuje również piecznie skóry w tym obrębie. Bielactwo jest wskazaniem do stosowania wysokiej fotoprotekcji, jednak leczenie systemowe opiera się na fototerapii (naświetlanie promieniami UVA po podaniu doustnych leków fotouwrażliwiających). Skuteczność metody ocenia się na 60 proc.

Przebarwienia pozapalne

Skóra stóp jest zdecydowanie mniej narażona na działanie promieniowania UV niż skóra twarzy czy rąk, jednak przez występowanie stanów zapalnych może miejscowo ulegać przebarwieniom. Czynnikami, które mogą sprzyjać temu procesowi, są uszkodzenia mechaniczne, zapalne i zakaźne zmiany skórne, owrzodzenia. Przebarwienia pozapalne powstają w wyniku miejscowego pobudzenia procesu melanogenezy oraz nadmiernego, nierównomiernego gromadzenia barwnika. Jeżeli na skórze stóp występują zmiany o charakterze zapalnym, należy zwrócić uwagę na zabezpieczenie skóry przed słońcem, szczególnie w porze letniej, poprzez stosowanie filtrów ochronnych z wysokim wskaźnikiem SPF. Przebarwienia powierzchniowe, które dotyczą tylko warstwy naskórka, ulegają stopniowemu rozjaśnieniu podczas fizjologicznego lub chemicznego złuszczania naskórka.