Z tego artykułu dowiesz się:

• czym są choroby łojotokowe skóry i jakie mechanizmy stoją za ich powstawaniem,
• jak rozpoznać i różnicować objawy ŁZS, trądziku pospolitego i różowatego,
• jak dobierać skuteczną pielęgnację i zabiegi dla skór z łojotokiem, także w obszarach owłosionych.

Choroby łojotokowe skóry

Choroby łojotokowe, takie jak łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS), trądzik pospolity oraz trądzik różowaty, mają wspólne podłoże patofizjologiczne: nadmierne wydzielanie sebum, przewlekły stan zapalny oraz zaburzenia mikrobiomu skóry. Kluczowe znaczenie mają także androgeny, stres, czynniki środowiskowe i nieprawidłowa pielęgnacja.

Zmiany skórne najczęściej lokalizują się w obszarach bogatych w gruczoły łojowe – na twarzy, dekolcie, plecach, ramionach. Występują również na owłosionych partiach ciała, co wymaga specjalistycznego podejścia uwzględniającego specyfikę tych miejsc oraz odpowiednią formułę stosowanych preparatów. Przewlekły i nawrotowy charakter dermatoz sprawia, że odpowiednio dobrana pielęgnacja staje się kluczowym narzędziem poprawy kondycji skóry i jakości życia.

Łojotok skóry

W kontekście chorób łojotokowych nie sposób pominąć samego łojotoku – stanu charakteryzującego się nadmiernym wydzielaniem łoju. Może on towarzyszyć różnym dermatozom, a w niektórych przypadkach prowadzić do wtórnego stanu zapalnego. Jego powstawaniu sprzyjają zaburzenia mikrobiomu, szczególnie o podłożu grzybiczym. Przyczyną mogą być także uwarunkowania genetyczne, hormony, dieta, niedobory witamin oraz czynniki środowiskowe.

Zmiany obejmują głównie owłosioną skórę głowy, okolice brwi, strefę T na twarzy (nos, czoło, broda), fałdy nosowo-wargowe, plecy między łopatkami oraz klatkę piersiową. Choć charakterystyczny jest nadmiar sebum, skóra może być jednocześnie odwodniona i wrażliwa.

Łojotokowe zapalenie skóry

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) początkowo objawia się rumieniem i złuszczaniem naskórka. W zaawansowanych stadiach pojawiają się dobrze odgraniczone plamy rumieniowe, żółtawe strupy, czasem także wysięk. Zmiany na twarzy obejmują zwykle czoło, brwi, uszy i fałdy nosowo-wargowe. W okolicach szyi mogą przybierać kształt obrączkowaty, a w pachwinach– formę rozlanych, czerwonych plam. ŁZS obejmuje także obszar skóry głowy i może prowadzić do przerzedzenia włosów lub łysienia.

Oprócz nadmiernej produkcji łoju, istotne są zaburzenia odnowy komórkowej naskórka, nadmierna kolonizacja Malassezia furfur i reakcja układu odpornościowego na ich obecność oraz czynniki hormonalne. Nasilenie zmian mogą wywoływać stres, niewłaściwa dieta i nieodpowiednia odzież.

Trądzik pospolity

Trądzik pospolity charakteryzuje się występowaniem niezapalnych i zapalnych zmian, głównie na twarzy, klatce piersiowej, górnej części pleców i ramionach i skórze głowy.

Na rozwój oraz zaostrzenie tej dermatozy wpływa wiele czynników. Jednym z istotnych elementów są zmiany hormonalne charakterystyczne dla okresu dojrzewania, które prowadzą do nadmiernej aktywności gruczołów łojowych i zwiększonej produkcji sebum. Androgeny sprzyjają rozrostowi tych gruczołów oraz nasilają wydzielanie łoju. Do głównych mechanizmów leżących u podstaw powstawania trądziku pospolitego należą: nadmierna keratynizacja ujść gruczołów łojowych, zwiększona produkcja sebum, namnażanie się bakterii m.in. Cutibacterium acnes, uwalnianie mediatorów stanu zapalnego. Dodatkowo, trądzik może być nasilany przez czynniki zewnętrzne, takie jak stres, dieta, klimat oraz niewłaściwa pielęgnacja skóry.

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty to przewlekła, zapalna choroba skóry o podłożu naczyniowym, która najczęściej dotyczy policzków, nosa, brody i czoła. Objawia się uporczywym rumieniem twarzy, grudkami, krostami, teleangiektazjami i nawracającym napadowym zaczerwienieniem. Może też prowadzić do przerostu gruczołów łojowych i włóknienia – najczęściej w postaci rhinophyma (kalafiorowatego nosa).

Rzadsza postać trądziku różowatego obejmuje owłosioną skórę głowy, głównie u starszych, łysiejących mężczyzn. Ze względu na nietypowy przebieg i nieoczywistą lokalizację, rozpoznanie bywa utrudnione.

Pielęgnacja skór z dermatozami o podłożu łojotokowym

Choroby łojotokowe skóry mają wspólne podłoże, natomiast każda z tych dermatoz ma też swoje indywidualne potrzeby, na które należy zwrócić uwagę przy doborze terapii zabiegowej i pielęgnacji domowej.

Oprócz delikatnego oczyszczania i tonizacji skóry, ważne jest działanie keratolityczne. Należy jednak unikać peelingów mechanicznych i  wybierać delikatnie preparaty oparte  o enzymy takie jak papaina, bromelaina czy enzym z żurawiny. W terapiach profesjonalnych skuteczne są także peelingi z kwasami – azelainowym i salicylowym. To połączenie sprawdzi się we wszystkich chorobach łojotokowych ze względu na wszechstronność działania – złuszczanie, regulację wydzielania sebum, działanie antybakteryjne i rozjaśniające. Skóry z łojotokiem często są także odwodnione i mogą być wrażliwe. W takim przypadku warto wybrać silnie nawilżający i regenerujący kwas mlekowy czy laktobionowy,

Składniki takie jak azeloglicyna i hinokitiol wykazują silne działanie przeciwzapalne, a  trehaloza i NMF dodatkowo wspierają nawilżenie i regenerację.

Choroby łojotokowe nie ograniczają się tylko do skóry twarzy, ale obejmują wiele obszarów ciała, w tym owłosioną skórę, która wymaga specjalistycznego podejścia. W takim przypadku ważny jest dobór nie tylko składników aktywnych, ale również postaci produktu. Warto sięgać po formuły żelowe lub płynne, w postaci wcierek.

Owłosiona skóra wymaga delikatnego złuszczania. Tu szczególną uwagę należy zwrócić na to, żeby rnie uszkodzić mieszków włosowych i samego włosa, a zatem można wybrać peelingi enzymatyczne.. Działanie normalizujące wydzielanie sebum zapewni wspomniana już azeloglicyna, a zmniejszające stan zapalny w przebiegu dermatoz  – hinokitiol i kwas lewulinowy.

Specyfika owłosionej skóry – jej wilgotność i podwyższona temperatura – sprzyja namnażaniu drobnoustrojów, dlatego istotne jest wspieranie równowagi mikrobiomu. Częstą przypadłością jest również wrażliwość, zaczerwienienie i świąd. Złagodzenie tych objawów skutecznie zapewnią preparaty zawierające allantoinę, ekstrakt z tarczycy bajkalskiej, aloes, antyoksydanty, a także składniki przeciwzapalne: wąkrotkę azjatycką, lukrecję i kwas glicyryzynowy.