Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest haluks (paluch koślawy) oraz jakie są jego objawy i przyczyny powstawania tej; deformacji przodostopia.
• jakie czynniki, takie jak płeć, rodzaj obuwia czy styl życia, wpływają na rozwój haluksów;
• jakie są metody leczenia haluksów, w tym zmiany obuwia, rehabilitacja oraz kiedy może być konieczna operacja.

Haluks to złożona deformacja przodostopia, czyli przedniej części stopy. Schorzenie polega na odchylaniu się I kości śródstopia w kierunku przyśrodkowym (na szpotawo), co powoduje jej napięcie oraz napięcie skóry, prowadząc do powstania charakterystycznego guza (tzw. buniona). Paluch ulega odchyleniu do boku na koślawo, co stanowi patologię szkieletu stopy oraz współdziałających struktur mięśniowo-więzadłowych.

Jest to najczęściej występująca deformacja przedniej części stopy i palców, która bardzo często dotyka kobiet. W stawie śródstopno-paliczkowym często występuje opuchnięta i bolesna głowa I kości śródstopia. Kość ta uciska na but, ponieważ wystaje w znaczący sposób. W początkowej fazie palucha koślawego problem ten jest często postrzegany jako estetyczny, jednak z czasem deformacja się pogłębia. Nieprawidłowe ustawienie stopy nasila się, prowadząc do kolejnych deformacji oraz bólu podczas spoczynku i ruchu.

Czynniki wpływające na rozwój haluksów

Koślawemu paluchowi często towarzyszy płaskostopie poprzeczne oraz metatarsalgia, objawiająca się bólem pod pozostałymi kośćmi śródstopia. Mogą również rozwinąć się palce młotkowate oraz inne zmiany w obrębie pozostałych palców. Zgrubienia na przyśrodkowej stronie stopy powodują nachodzenie dużego palca na pozostałe, co prowadzi do dalszych konsekwencji, takich jak deformacje paznokci i urazy mechaniczne płytki paznokciowej. Ta deformacja może wpłynąć na biomechanikę i funkcjonowanie całego organizmu.

Główną przyczyną powstawania haluksów są czynniki genetyczne, takie jak dziedziczne osłabienie tkanki łącznej, co wpływa na więzadła stabilizujące łuk podłużny i poprzeczny stopy. Oprócz predyspozycji genetycznych, styl życia również prowokuje powstawanie takich zmian. Często haluks pojawia się w wyniku wypadków i urazów stóp. Bardzo często noszenie obuwia o wąskich czubkach i na wysokim obcasie przyczynia się do progresji palucha koślawego.

Kobiety są bardziej narażone na rozwój haluksów ze względu na anatomicznie słabszą tkankę łączną. Złe obuwie powoduje, że duża część ciężaru ciała nie opiera się na pięcie, ale naciska na przednią część stopy, co prowadzi do stałego dociskania dużego palca w kierunku pozostałych palców, zmieniając pracę i kierunek siły mięśni. Długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej, niektóre sporty oraz specyfika pracy również wpływają negatywnie na ułożenie palucha w pozycji koślawej. Ważnym czynnikiem ryzyka jest również otyłość.

Czynniki wpływające na powstawanie haluksa:

• płeć żeńska,
• noszenie obuwia o wąskich czubkach i na wysokim obcasie,
• nadwaga,
• choroby zapalne, np. reumatoidalne zapalenie stawów, 
• skłonności rodzinne,
• niewydolność aparatu więzadłowo-torebkowego, np. uogólniona wiotkość stawowa,
• zaburzenia neurologiczne, np. niedowłady, przykurcze mięśniowe,
• przebyte urazy stawu śródstopno-paliczkowego

Rozpoznanie i leczenie haluksów

W paluchu koślawym dochodzi do zaburzenia równowagi mięśniowej, co sprawia, że deformacja ta ma tendencję do postępowania. Rozpoznanie haluksa jest stosunkowo proste i polega na zauważeniu nieprawidłowego ustawienia I kości śródstopia i palucha. W diagnostyce wystarczy prześwietlenie RTG, które powinno być wykonane w obciążeniu, czyli na stojąco, aby w pełni ocenić stopień deformacji.

Leczenie haluksów obejmuje użycie aparatów odwodzących paluch i specjalnych ortez, które mają za zadanie odchylić paluch. Choć badania naukowe nie wykazały możliwości zmniejszenia deformacji za pomocą tych aparatów, mogą one nieco spowolnić jej progresję. Należy jednak pamiętać, że niektóre separatory wkładane pomiędzy palce mogą wręcz przyspieszać powstawanie deformacji młotkowatej II palca.

Idealne leczenie obejmuje zmianę obuwia:

• niski obcas (do 4 cm wysokości),
• szeroki przód buta (unikanie nacisków w miejscu wystającej głowy I kości śródstopia),
• cholewka wykonana z miękkiego materiału oraz rehabilitację:
  – zabiegi przeciwzapalne zmniejszające miejscowy stan zapalny i dolegliwości bólowe,
  – rozciąganie mięśnia trójgłowego łydki,
  – wzmacnianie mięśni stopy (brak prac naukowych udowadniających możliwość zmniejszenia deformacji w ten sposób)

W przypadku znacznego zniekształcenia leczenie objawowe może nie być skuteczne i czasami konieczne jest leczenie operacyjne.