Z tego artykułu dowiesz się:

• co charakteryzuje proces dezynfekcji narzędzi podologicznych,
• na co zwrócić uwagę przed przystąpieniem do niego,
• jak postępować z użytymi w toku zabiegu narzędziami.

Istotnym elementem zapobiegania rozprzestrzenianiu się zakażeń w gabinecie podologicznym jest dekontaminacja narzędzi. Proces ten należy prowadzić w taki sposób, aby narzędzia były bezpieczne dla klientów oraz użytkującego je podologa.

 Zakres działań, które pozwalają osiągnąć oczekiwany poziom czystości mikrobiologicznej narzędzi, jest zróżnicowany. Środek dezynfekcyjny może bowiem prowadzić do niszczenia jedynie form wegetatywnych drobnoustrojów (bakterii, grzybów), prątków czy wirusów lub do redukcji form przetrwalnikowych bakterii (spor).

W gabinecie podologicznym osoby odpowiadające za procedurę dekontaminacji narzędzi muszą dobrać odpowiednią, najbardziej skuteczną technologię zgodnie z posiadaną wiedzą, świadomością zagrożeń i odpowiedzialnością za bezpieczeństwo klienta.

Podejmując takie decyzje, należy racjonalnie oszacować ewentualne zagrożenia mikrobiologiczne oraz klasyfikację danego narzędzia.

Rodzaje ryzyka zakażenia w gabinecie podologicznym

Zakres wymaganej skuteczności dezynfekcji narzędzi podologicznych zależy od oszacowanego poziomu ryzyka transmisji drobnoustrojów. Zgodnie z tą klasyfikacją narzędzia dzielimy na:

• Przedmioty wysokiego ryzyka przeniesienia zakażenia, które kontaktują się z jałowymi tkankami i które muszą być jałowe (sterylizowane lub jednorazowe);
• Przedmioty średniego ryzyka przeniesienia zakażenia, które kontaktują się z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą i które muszą być dezynfekowane na wysokim poziomie (z uwzględnieniem spor bakterii);
• Przedmioty niskiego ryzyka przeniesienia zakażenia, które kontaktują się jedynie z nieuszkodzoną skórą, a które muszą być dezynfekowane przynajmniej na niskim (bakterie, drożdżaki, wirusy otoczkowe) lub średnim poziomie (bakterie, grzyby, prątki, wirusy osłonkowe).

Proces dekontaminacji narzędzi wielokrotnego użytku polega na przywracaniu im możliwie najwyższego poziomu bezpieczeństwa. Efekt ten jest możliwy do uzyskania jedynie przy precyzyjnie zaplanowanym i przeprowadzonym działaniu. Każde narzędzie po użyciu musi być poddane procesowi mycia i dezynfekcji, a następnie poddane sterylizacji.

• Mycie narzędzi ma na celu rozpuszczenie (najczęściej enzymatyczne) pozostałości białkowych i innych związków organicznych, które mogły skontaminować instrumentarium.
• Dezynfekcja to postępowanie mające na celu zredukowanie form wegetatywnych drobnoustrojów (bakterii, grzybów) i wirusów, a czasami także form przetrwalnikowych (spor) znajdujących się na narzędziach, do zdefiniowanego, bezpiecznego poziomu.

Oprócz wyboru właściwej metodyki dekontaminacji na skuteczność przeprowadzonego procesu wpływ ma wiele aspektów praktycznych związanych z przygotowaniem roztworu preparatu. Użytkownik jest odpowiedzialny za używanie produktu zgodnie z zaleceniami producenta. Nie wolno samodzielnie mieszać ze sobą różnych preparatów do dezynfekcji lub też preparatów do dezynfekcji z produktami myjącymi, gdyż może to obniżyć ich skuteczność bójczą.

Przygotowanie preparatu do dezynfekcji w gabinecie

Niezwykle istotne jest, aby przygotowując roztwory robocze środków dezynfekcyjnych, stosować się ściśle do zaleceń producenta preparatu. Jeżeli ten informuje nas, że aby przygotować 2-procentowy roztwór środka dezynfekcyjnego, należy przygotować 1 litr wody i dodać do niego 20 ml koncentratu, inny natomiast producent rekomenduje, by sporządzić 20 ml koncentratu, a następnie uzupełnić pojemnik wodą do pojemności 1 litra, należy zastosować się ściśle do zaleceń producenta preparatu, który stosujemy w gabinecie podologicznym. W obu powyższych przypadkach otrzymamy stężenie roztworu 2 proc. (w pierwszym będzie to dokładnie 2,00 proc., w drugim – 1,96 proc, co w zaokrągleniu da nam 2 proc.). Należy podkreślić, że jeśli chodzi o kolejność kroków przygotowania roztworu, nie ma jednej, uniwersalnej reguły – decyduje o tym producent, a informacje na ten temat podaje na etykiecie oraz w ulotce dołączonej do preparatu.

Chcąc mieć pewność, że preparat do dezynfekcji jest skuteczny w określonym zakresie, należy sprawdzić, czy jego skuteczność została przebadana według ustalonej, akredytowanej procedury. W warunkach polskich taką metodykę badania skuteczności bójczej preparatów do dezynfekcji reprezentują normy europejskie zawarte w normie nadrzędnej EN 14885.

W przypadku narzędzi inwazyjnych należy pamiętać, że największe zagrożenie stanowią wirusy krwiopochodne, które mogą być przyczyną zakażenia klienta lub ekspozycji podologa. Jeżeli wstępne mycie narzędzi połączone z dezynfekcją wymaga ich demontażu, otwarcia lub rozpięcia, i nie jest możliwe wykonanie tych czynności bez ich dotykania, to wówczas podolog jest narażony na ekspozycję zawodową.

Dlatego, oprócz zakresu skuteczności bakteriobójczej i bójczej wobec grzybów drożdżopodobnych, należy uwzględnić także zakres skuteczności bójczej wobec wirusów krwiopochodnych, tj. HIV, HBV czy HCV.

Metody czyszczenia narzędzi podologicznych

Narzędzia podologiczne oraz pozostałe przedmioty wielokrotnego użytku bezpośrednio po ich użyciu należy poddać myciu i dezynfekcji przy użyciu jednej z poniższych metod, takich jak:

• proces wstępnego zwilżania narzędzi po użyciu – narzędzia umieścić w pustej wanience dezynfekcyjnej, następnie dokładnie pokryć je gotowym preparatem zwilżającym w postaci piany, natomiast przed przystąpieniem do procesu dezynfekcji właściwej – spłukać narzędzia pod bieżącą wodą,
• proces mycia i dezynfekcji manualnej – narzędzia umieścić w przygotowanym roztworze preparatu myjąco-dezynfekującego, w wannie dezynfekcyjnej z sitem i pokrywą.

Alternatywnie można zastosować, zamiast zwilżania narzędzi, zanurzenie ich w wanience do dezynfekcji z roztworem roboczym środka do mycia i dezynfekcji wstępnej i/lub właściwej. Jeżeli producent preparatu na to pozwala, można zastosować go także w myjce ultradźwiękowej.

Bezpieczeństwo klienta gabinetu podologicznego oraz podologa jest bardzo ważnym elementem podczas zabiegów profesjonalnej pielęgnacji stóp. Ryzyko naruszenia ciągłości tkanek wiąże się z obowiązkiem opracowania i stosowania adekwatnych metod mycia i dezynfekcji narzędzi oraz przedmiotów używanych podczas wykonywania usług. Podolog jest zobowiązany zapewnić bezpieczeństwo pacjentowi poprzez ograniczanie ryzyka zakażenia podczas wykonywanych zabiegów. Tylko prawidłowe procedury higieniczne, w tym mycie i dezynfekcja narzędzi, są w stanie to klientowi zagwarantować.

Piśmiennictwo

1. PN‑EN 14885, Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Zastosowanie Norm Europejskich dotyczących chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych.
2. Trzcińska A., Badanie aktywności wirusobójczej środków dezynfekcyjnych stosowanych w obszarze medycznym. Zakażenia XXI wieku, 2019;2(5):241–248., 10.31350/zakażenia/2019/5/Z2019037.
3. Kutrowska E., Znaczenie dezynfekcji wstępnej wyrobów medycznych dla procesu dekontaminacji. Zakażenia XXI wieku, 2018;1(1).
4. Aktualne wytyczne. Aktualne rekomendacje PSSM dostępne są w książce Dekontaminacja wyrobów medycznych. Kompendium – Edra Urban & Partner.
5. Ogólne wytyczne sterylizacji wyrobów medycznych i innych przedmiotów wielorazowego użycia wykorzystywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych oraz innych czynnościach, podczas których może dojść do przeniesienia choroby zakaźnej lub zakażenia – Wytyczne opracowane wspólnie przez ekspertów Stowarzyszenia Higieny Lecznictwa Polskiego, Stowarzyszenia Rozwoju Sterylizacji i Dezynfekcji Medycznej. Zakładu Zwalczania Skażeń Biologicznych NIZP ‒ Państwowego Zakładu Higieny, Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Epidemiologicznych, Wydanie II, 2017.