Z tego artykułu dowiesz się:

•  Z jakimi problemami trychologicznymi wiążą się choroby autoiimunologiczne?

•  Jakie cechy trichoskopowe występują w toczniu rumieniowatym ogniskowym, a jakie są charakterystyczne dla łysienia plackowatego?

•  Jaki mechanizm prowadzi do osłabienia mieszków włosowych?

•  Czym jest przywilej immunologiczny?

CHOROBY AUTOIMMUNOLOGICZNE W TRYCHOLOGII– Choroby autoimmunologiczne wynikają z błędu układu odpornościowego, który atakuje własne komórki. Takim błędnym celem mogą stać się bezpośrednio mieszki włosowe, a łysienie może być jedną z konsekwencji autoagresji w organizmie.

WŁOSY A CHOROBY Z AUTOAGRESJI Choroby autoimmunologiczne stanowią sporą grupę chorób przewlekłych. Część z nich manifestuje się osłabieniem struktury włosów, ich upośledzoną kondycją oraz łysieniem. Skóra głowy i włosy w powiększeniu u pacjentów z rożnymi chorobami z autoagresji.

Łysienie plackowate

Zaburzenia pracy tarczycy

Toczeń Prawidłowy przebieg cyklu włosa wymaga prawidłowej interakcji między mieszkiem włosowym a jego mikrośrodowiskiem immunologicznym. Wybrane części mieszka włosowego, takie jak wybrzuszenie (w całym cyklu włosa) i cebulka (faza anagen), utrzymują względny przywilej immunologiczny. Kiedy przywilej immunologiczny zostaje naruszony, nacieki zapalne rozpoczynają immunologiczny atak, powodując łysienie.

Łysienie plackowate (AA)

Łysienie plackowate jest dość częstą postacią łysienia niebliznowaciejącego, w którym dochodzi do ataku autoimmunologicznego na mieszek włosowy. Występuje u obu płci z pierwszymi objawami przed 30. rokiem życia. Łysienie plackowate najczęściej zaczyna się od małej, dobrze odgraniczonej plamy z wypadającymi włosami na skórze głowy lub brody. Może ona samoistnie ustąpić bez ingerencji specjalisty. Według doniesień w około 30 proc. przypadków choroba jednak nawraca. Dwie najbardziej zaawansowane formy łysienia plackowatego to utrata wszystkich włosów na owłosionej skórze głowy (alopecia totalis) lub utrata wszystkich włosów na ciele (alopecia universalis). Łysienie plackowate częściej występuje przy zaburzeniach tarczycy i bielactwie nabytym, ale zostało również powiązane z cukrzycą, łuszczycą, reumatoidalnym zapaleniem stawów. Istnieją ponadto doniesienia, że osoby z łysieniem plackowatym mają pięciokrotnie większe ryzyko rozwoju tocznia rumieniowatego układowego w porównaniu z osobami, które nie są dotknięte tym schorzeniem. Ważny jest zatem bardzo kompleksowy wywiad i diagnostyka. Czynniki wyzwalające Łysienie plackowate ma znaczący komponent genetyczny, co potwierdzają dane wskazujące na współczynnik zgodności łysienia plackowatego u bliźniąt jednojajowych w wysokości 50 proc. Wciąż badana jest rola mechanizmów epigenetycznych. Są też doniesienia, które wskazują na rolę mikroorganizmów, w tym słynna publikacja dotycząca przeszczepu kału w celu przywrócenia prawidłowej flory bakteryjnej jelit poważnie uszkodzonej z powodu zakażenia Clostridium difficile. Efektem zabiegu był odrost włosów. Chociaż znaczenie mikrobioty nie jest jeszcze do końca poznane w tej jednostce chorobowej, istnieje już dużo więcej doniesień o jej wpływie na inne choroby autoimmunologiczne. Przeprowadzając wywiad i diagnostykę należy zwracać uwagę na cechy charakterystyczne łysienia plackowatego: – najczęstsza lokalizacja: owłosiona skóra głowy i obszar twarzy, – wżery i ścieńczenie paznokci, – charakterystyczne łyse plamy. Cechy trichoskopowe: – włosy wykrzykniki, – żółte kropki, – czarne kropki, – ułamane włosy.

Toczeń

Etiologia skórnego tocznia rumieniowatego jest wieloaspektowa z wzajemnym oddziaływaniem między czynnikami genetycznymi i środowiskowymi (leki, palenie papierosów, promieniowanie UV). Interakcja między tymi czynnikami powoduje kaskadę zapalną. Toczeń rumieniowaty ogniskowy może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej dotyka osoby między 20. a 40. rokiem życia. Częściej jest on diagnozowany u kobiet. Podstawowe trichoskopowe cechy w toczniu rumieniowatym ogniskowym: – keratotyczne żółte kropki, – grube naczynia drzewkowate, – brązowawy, rozproszony pigment, – skalowanie okołomieszkowe, – czerwone kropki, – różowo-mleczne obszary. W przypadku stwierdzenia takich cech w trichoskopii, należy skierować daną osobę na konsultację dermatologiczną, gdzie zostanie zalecone badanie tkanki metodą bezpośredniej immunofluorescencji i badanie histopatologiczne oraz ustalony plan leczenia i terapii trychologicznej.

Zaburzenia tarczycy

Choroba Hashimoto jest również zaburzeniem autoimmunologicznym. Postępuje ona powoli, a objawy mogą pozostać niewykryte przez lata. Częściej dotyczy ona kobiet, przy czym stosunek zapadających na nią kobiet do mężczyzn wynosi co najmniej 10:1. U chorych powstają przeciwciała przeciwko różnym antygenom (najbardziej znane anty-TPO i anty-TG). Doprowadzają one do niewystarczającej produkcji hormonów. Zapalenie tarczycy typu hashimoto może być związane z kilkoma innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak celiakia, czy ze wspomnianym już wyżej łysieniem plackowatym. Choroba Gravesa-Basedowa jest najczęstszą przyczyną jawnej nadczynności tarczycy. Stanowi około 60 do nawet 80 proc. wszystkich przypadków nadczynności tarczycy. Choroba jest powodowana przez wytwarzanie przeciwciał przeciwko receptorowi TSH, czego efektem jest nadmierna produkcja hormonu tarczycy przez gruczoł tarczycowy. Podjęto próbę identyfikacji genetycznych czynników ryzyka choroby Gravesa-Basedowa z dość słabym wynikiem, co sugeruje, że bardziej prawdopodobne jest zaangażowanie innych czynników. Dieta i styl życia wpływają na przebieg choroby Gravesa-Basedowa. Objawami choroby Gravesa-Basedowa są między innymi: – lęk i nerwowość, – zmiany włosów i paznokci, – utrata masy ciała, – zwiększone tętno, – nietolerancja ciepła, – pokrzywka. Podsumowując, zaburzenia pracy tarczycy zawsze będą manifestowały się na włosach i skórze, począwszy od skóry suchej, swędzącej poprzez łamliwe włosy, aż do ich nadmiernej utraty. Mieszki włosowe są szczególnie wrażliwe na stężenie hormonów tarczycy. Z racji tego, że komórki włosa wykazują wysoki stopień aktywności metabolicznej, największy wpływ ma na nie właśnie niedobór lub nadmiar hormonów tarczycy. Pojawienie się problemu z przerzedzeniem włosów może być związane ze spadkiem tempa wzrostu włosów. Słabe ukrwienie skóry głowy, które występuje u osób z hashimoto, jest jedną z przyczyn nadmiernej utraty włosów, ale również ich słabej jakości. Mieszki włosowe potrzebują ciągłego dostarczania składników odżywczych. Bez właściwego krążenia będzie to utrudnione. Przeprowadzając wywiad, warto zatem zapytać, czy dana osoba nie ma problemu z ciągle zimnymi dłońmi i stopami. W analizie owłosionej skóry głowy w obrazie z trichoskopii często będzie zauważalne jej zaczerwienienie. Może występować większa suchość lub łojotok suchy. Badania wskazują również na ścieńczenie naskórka. Trychologia oferuje duży wachlarz protokołów zabiegowych, stosowanych jako terapia właściwa, jak i terapia wspomagająca. Konkretnym zabiegom zostanie poświęcona druga część artykułu. Literatura dostępna u autora.