Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest krytyka i dlaczego tak łatwo ją wyrażamy,
• Dlaczego krytyka boli i jak nasze ego wpływa na jej odbiór,
• Jak radzić sobie z krytyką w praktyce.

Czym jest krytyka?

Nie znam osoby, która choćby raz w życiu nie skrytykowała postaw czy zachowań innych ludzi i nie znam takiej, która krytyki nie doświadczyła. Krytykowanie, rozumiane jako ocena zachowań, działań lub cech innej osoby, towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów.

Krytykę możemy podzielić na:

• Wewnętrzną krytykę – czyli, co ja myślę o sobie i jak siebie oceniam, tzw. wewnętrzny krytyk, oraz
• Zewnętrzną krytykę , czyli
  • co inni myślą o mnie – w przypadku kiedy jestem odbiorcą krytycznych uwag lub
  • co ja myślę o innych – kiedy jestem nadawcą negatywnych przekazów.

Dlaczego krytykowanie przychodzi nam z taką łatwością?

Żyjemy w świecie, który nieustannie ocenia. Pierwszą ocenę dostajemy tuż po urodzeniu, kiedy przyznają nam punkty w skali Apgar, potem trafiamy do szkół, gdzie sześciostopniową skalą ktoś określa naszą wiedzę i zachowanie. W domu, często nieświadomi skutków swoich działań rodzice i bliscy porównują nas do innych i przypisują negatywnie odbierane zachowania naszym cechom osobowości, zaniżając nasze poczucie własnej wartości i samocenę. Podobnie dzieje się w innych obszarach naszego życia np. w pracy, gdzie szef czy współpracownik dzieli się swoimi spostrzeżeniami na nasz temat, często w sposób nieudolny, nieprzemyślany i krzywdzący. Otoczeni od najmłodszych lat takim wzorcem zachowań postępujemy podobnie, uznając powtarzające się i powszechnie występujące schematy za normę.

Czy to nas usprawiedliwia? Nie, ale pokazuje jak łatwo nabyć „nawyk krytykowania” i jak łatwo z roli ofiary (osoby poddawanej krytyce) przejść w rolę kata (osoby krytykującej).

Dlaczego krytyka boli?

W zasadzie to nie krytyka nas boli. Nie ranią nas słowa innych na nasz temat, ale nasza tych słów interpretacja. To my, jako odbiorcy komunikatu nadajemy wartość temu, co słyszymy, a wartość ta zawsze zależna jest od tego, co myślimy o sobie samych.

To właśnie w naszym poczuciu własnej wartości i w samoocenie tkwi zarówno przyczyna tego, że na krytykę reagujemy bardzo źle i nie potrafimy sobie z nią poradzić, jak i rozwiązanie.

Z punktu widzenia psychologii, krytyka dotyka naszego ego – tej części jaźni, która odpowiada za poczucie własnej wartości. Dlatego też reakcja na krytykę zależy od:

1. Poczucia własnej wartości – Osoby pewne siebie są bardziej otwarte na konstruktywną krytykę, podczas gdy osoby z niską samooceną będą interpretować każdą uwagą jako atak i traktować słowa innych na swój temat jako niepodważalną prawdę. Osoby z niskim poczuciem własnej wartości budują opinię o sobie w oparciu o to, co mówią i myślą o nich inni.
2. Konceptu siebie – Kiedy pewność siebie nie jest zbudowana na rzeczywistym poczuciu własnej wartości, ale na ego, dana osoba tworzy coś w rodzaju awatara osobowości, czyli wizerunek osoby, za jaką chce być postrzegana (nie jaką jest) i będzie bronić za wszelką cenę stworzonego przez siebie „ja”. Krytyka w takich sytuacjach odbierana jest przez taką osobę jako zagrożenie dla tożsamości, a krytykowanie innych jako jej obrona – podnoszenie swojej wartości poprzez umniejszanie wartości innych osób.

Jak radzić sobie z krytyką? Praktyczne strategie

1. Oddziel krytykę od siebie samego

Krytyka to opinia na temat Twojego działania, a nie Twojej wartości jako osoby. Zamiast traktować ją jako atak personalny, staraj się analizować, czy jest w niej coś, co możesz wykorzystać do poprawy.

2. Zatrzymaj się i oddychaj

Psychologiczne badania, takie jak te prowadzone przez Daniela Kahnemana, pokazują, że nasza pierwsza reakcja na krytykę jest często impulsywna i emocjonalna. Kilka głębokich oddechów pomaga odzyskać równowagę i zareagować z większym spokojem.

3. Oceń intencje nadawcy

Zadaj sobie pytanie: czy ta osoba chce mi pomóc, czy mnie zranić? Konstruktywna krytyka jest zazwyczaj wyrażona w sposób wspierający i skupia się na rozwiązaniach.

4. Odpowiedz z ciekawością, a nie defensywnością

Zamiast się bronić, spróbuj zrozumieć, skąd bierze się krytyka. Możesz zapytać: „Co dokładnie masz na myśli?” lub „Jakie widzisz sposoby na poprawę?”

5. Buduj odporność emocjonalną

Praktyki takie jak mindfulness, journaling czy medytacja pomagają w budowaniu wewnętrznej siły i akceptacji siebie.

6. Przyjmij perspektywę wzrostu

Krytyka może być okazją do nauki. Należy pamiętać, że nie jesteśmy wobec siebie obiektywni i jeśli ktoś wskazuje nam błędy mamy szansę poprawić swoje działania i uniknąć ich w przyszłości.

7. Rozpocznij pracę nad swoim poczuciem własnej wartości i wysoką samooceną

Rozwój osobisty i podnoszenie świadomości bezpośrednio przekłada się na jakość naszego życia, zrozumienie swojej i innych perspektyw, dlatego warto zainwestować w siebie i korzystać z kursów, warsztatów czy sesji coachingach.

Krytyka, choć czasami trudna do zaakceptowania, jest nieodłączną częścią naszego życia. Uczenie się, jak radzić sobie z nią w sposób konstruktywny, pozwala rozwijać się zarówno emocjonalnie, jak i zawodowo. Kluczem jest odróżnienie krytyki konstruktywnej od destruktywnej, umiejętność spojrzenia na feedback z perspektywy wzrostu oraz budowanie odporności emocjonalnej.