Przebarwienia – Akcja-reakcja

W odpowiedzi na jakiś czynnik stymulujący, taki jak na przykład promieniowanie UV lub stan zapalny, zostaje aktywowana tyrozynaza, co pozwala na przekształcenie tyrozyny w DOPAchinon, a następnie w jedną z form melaniny. Po wytworzeniu wysokoreaktywnego związku, jakim jest DOPAchinon, będącego substratem dla produkcji ciemnobrązowej i czarnej eumelaniny oraz żółtoczerwonej feomelaniny, szlaki syntezy eumelaniny i feomelaniny zostają rozdzielone. Proces przekształcenia tyrozyny w wielkim skrócie prowadzi do powstania dwóch form: eumelaniny charakterystycznej dla skóry czarnej i feomelaniny przypisanej do skór jasnych.

Przebarwienia – Lista winowajców

Promienowanie UV to tylko jeden z wielu czynników wzmagających melanogenezę. To proces złożony, który jest regulowany przez czynniki egzogenne, takie jak wspomniane promieniowanie UV, substancje pochodzenia roślinnego, leki oraz czynniki endogenne, do których zaliczamy czynniki autokrynne, parakrynne i endokrynne.

–działanie autokrynne występuje wtedy, gdy komórka syntetyzuje hormon, który działa na nią samą.

-z działaniem parakrynnym mamy do czynienia, gdy syntetyzowany hormon działa lokalnie na sąsiadujące komórki,

-działanie endokrynne występuje, gdy hormon wydzielany jest do krwi i oddziałuje na odległe narządy w organizmie.

Wspomniane wcześniej komórki zlokalizowane w naszej skórze mają nie tylko znane nam funkcje i właściwości. Okazuje się, że melanocyty, keratynocyty oraz fibroblasty wytwarzają substancje, które mają wpływ na pigmentację skóry. Do czynników wytwarzanych przez melanocyty możemy spośród wielu zaliczyć:

• niektóre prostaglandyny,

• tlenek azotu,

• hormon αMSH

• hormon adrenokortykotropowy.

Keratynocyty są odpowiedzialne między innymi za indukcję czynniku wzrostu hepatocytów, komórek macierzystych i fibroblastów. Wiele z tych związków jest tworzonych równolegle przez wiele komórek skóry, ale co ważne ‒ mają bezpośredni wpływ na intensyfikację procesu melanogenezy. Oczywiście komórki skóry zachowując homeostazę kreują także związki hamujące melanogenezy, takie jak transformujący czynnik wzrostu TGF-β czy czynnik wzrostu nerwów.

Za nadmierną miejscową kumulację melaniny w naszej skórze niewątpliwie odpowiedzialne są także hormony. Skóra zaopatrzona jest w liczne receptory hormonalne, a jej stan zależy m.in. od hormonów przysadki, tarczycy oraz hormonów steroidowych. To właśnie znane nam hormony steroidowe pełnią rolę w regulacji procesu melanogenezy, a także rozmieszczeniu barwnika. W skórze znajdują się receptory estrogenowe, androgenowe i progesteronowe, które mają istotny wpływ na etiopatogenezę przebarwień.

•          Receptory androgenowe umieszczone są w jądrach keratynocytów, mieszkach włosowych i w gruczołach łojowych.

•          Receptory progesteronowe występują w melanocytach oraz odgrywają rolę w patogenezie przebarwień.

•          Liczne receptory estrogenów znajdują się ww. jądrach komórkowych melanocytów

Hiperpigmentacja

Hiperpigmentację możemy podzielić opierając się na kilku kryteriach:

• Przebarwienia  wrodzone, spowodowane są genetycznymi mutacjami w genach, które kodują białka biorące udział w melanogenezie. Do takich zmian zaliczamy piegi, plamy soczewicowate oraz plamy w okolicach oczodołów.

• Przebarwienia pourazowe, pozapalne, do ich powstania mogą przyczynić się czynniki urazowe lub zapalne i właśnie w nawiązaniu do tych przyczyn stosujemy nazewnictwo rodzajowe. Hiperpigmentacje pozapalne, zwane PIH (postinflammatory hiperpigmentation), mogą dotknąć każdego, najczęściej jednak pojawiają się u osób z ciemnym zabarwieniem skóry ‒ ze względu na zwiększoną reaktywność melanocytów. Mogą mieć podłoże endogenne lub egzogenne. Do czynników wewnątrzpochodnych możemy zaliczyć: trądzik pospolity, łuszczycę, atopowe zapalenie skóry, toczeń rumieniowaty, łupież różowaty, liszaj płaski, twardzinę oraz wyprysk. Czynniki zewnątrzpochodne związane są z ukąszeniami owadów, uczuleniem na leki, zabiegami pielęgnacyjnymi, takimi jak pilingi chemiczne lub laserowe, a także z oparzeniami skóry.

• Przebarwienia posłoneczne są skutkiem akumulacji nierównomiernego rozmieszczenia melanosomów w keratynocytach oraz uszkodzenia melanocytów. W wyniku działania promieniowania UV na skórę dochodzi do wzmożonej aktywności melanocytów. Powstała opalenizna jest mechanizmem obronnym skóry, a przebarwienie powstaje za sprawą zmian w transporcie melanosomów, co powoduje ich nieprawidłowe rozmieszczenie, a także szybkie uwalnianie istniejącej melaniny, zwiększenie ilości melanocytów i nasilenie biosyntezy nowej melaniny.

• Przebarwienia polekowe. Za sprawą przyjmowanych leków może dojść do zaburzeń pigmentacji skóry, objawiających się przebarwieniami polekowymi. Mechanizm powstawania hiperpigmentacji wiąże się ze wzrostem liczby melanocytów, a także wzrostem ilości melaniny w następstwie przyjęcia na przykład: antybiotyków tetracyklinowych, leków antydepresyjnych, przeciwzapalnych, uspokajających, przeciwwirusowych lub przeciwpadaczkowych. Gama związków mogących przyczynić się do powstania przebarwień jest bardzo szeroka, więc zawsze przed stosowaniem któregokolwiek należy zwracać uwagę na środki ochrony. 

Ze środowiska zewnętrznego na melanogenezę pobudzająco lub hamująco wpływają dostarczane do organizmu substancje lecznicze. Do związków pobudzających proces melanogenezy należą na przykład: doksycyklina, neuroleptyki czy popularny i zarazem skuteczny antybiotyk tetracyklina.

Fotodermatozy

Nadwrażliwość skóry na promieniowanie UV może objawiać się fotodermatozami. Możemy je podzielić na fotodermatozy endogenne, egzogenne oraz idiopatyczne. Do czynników egzogennych zaliczamy leki, niektóre rośliny, a także kosmetyki. Na fotodermatozy egzogenne składają się reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne, które pojawiają się w wyniku kontaktu promieniowania słonecznego ze środkami światłouczulającymi. Przebarwienia na skutek fotodermatoz pojawiają się na przykład w wyniku działania promieniowania UV na rośliny zawierające pochodne furokumaryn (psolarenów). Najbardziej znany jest psolaren, który znajduje się w olejku bergamotowym używanym do produkcji perfum. Zmiany barwnikowe w takim przypadku zlokalizowane są w miejscach aplikacji perfum, takich jak boczne powierzchnie szyi oraz dekolt.

Przebarwienia – diagnoza

Chcąc pozbyć się przebarwień musimy wiedzieć, jak i dlaczego powstały. Fizjologia skóry i mechanizm powstawania hiperpigmentacji wskazuje nam wiele danych, na przykład na jakim poziomie głębokości mogą znajdować się niedoskonałości. To bardzo istotna informacja przy planowaniu terapii zabiegowych.
Diagnoza możliwej patogenezy przebarwienia może niewątpliwie uświadomić naszej klientce niewłaściwą pielęgnację lub brak profilaktyki ochronnej. Proces melanogenezy jest z jednej strony bardzo złożony, z drugiej zaś daje nam możliwość jego przerwania w wielu momentach ‒ za pośrednictwem różnego rodzaju substancji. Nie tylko więc znane powszechnie sposoby złuszczające mogą przyczynić się do redukcji przebarwień, ale także preparaty stopujące proces melanogenezy. Zwłaszcza że często nie możemy użyć preparatów na bazie pilingów chemicznych, natomiast inne działające depigmentująco jak najbardziej. Znajomość procesu doprowadzającego do powstania tak niepożądanego problemu jak hiperpigmentacje jest zatem ważna z punktu widzenia zarówno możliwości terapeutycznych, jak i profilaktycznych.

W kolejnych częściach tego cyklu poruszymy zagadnienia związane z diagnostyką i narzędziami ją wspomagającymi, oraz skuteczną profilaktyką i walką w przebarwieniami.