Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) 

to przewlekła, zapalna i nawracająca choroba skóry charakteryzująca się zaczerwienieniem, świądem oraz łuszczeniem. Szacuje się, że dotyka około 1-3 % populacji, choć ze względu na brak jednoznacznych kryteriów diagnostycznych i odłożone w czasie wizyty u lekarza, dane te mogą być niedoszacowane.

Choroba może ujawnić się w każdym wieku, choć wyróżnia się trzy szczyty zachorowania: miedzy 2 a 12 rokiem życia, w okresie dojrzewania oraz po 50 roku życia. Nieco częściej dotyka mężczyzn oraz osoby o zaburzonej odporności. Rumieniowe i łuszczące zmiany zlokalizowane na twarzy stanowią często problem obniżający jakość życia. Jest to problem zarówno natury kosmetycznej jak i psychospołecznej. Osoby dotknięte łojotokowym zapaleniem skóry mają niższą samoocenę, utrudnione kontakty społeczne oraz wycofują się z życia publicznego.

Pierwsze objawy

Początkowe objawy łojotokowego zapalenia skóry to delikatny rumień, świąd i złuszczanie się naskórka. Na dalszym etapie pojawiają się tłuste łuski w kolorze żółtym, rumień, surowiczy wysięk, mogą powstawać strupki. Niekiedy świąd nasila się, skóra może być opuchnięta i obrzmiała. Zmiany pojawiają się przede wszystkim w miejscach z dużą ilością gruczołów łojowych: na czole, nosie, fałdach nosowo- policzkowych, na skórze głowy, uszach, mostku i plecach, a także w obrębie fałdów skórnych. Zmiany mają postać symetrycznych nieregularnych plam, odgraniczonych od pozostałego obszaru.

Postać niemowlęca

U niemowląt łojotokowe zapalenie skóry pojawia się w postaci grubej, tłustej, żółtej łuski na owłosionej skórze głowy, tzw. ciemieniucha. Powstaje ona pod wpływem gospodarki hormonalnej matki. Ciemieniucha ustępuje z czasem samoczynnie.

Przyczyny rozwoju choroby

Etiopatogeneza łojotokowego zapalenia skóry nie jest jednoznaczna. Istotne znaczenie mają dwa elementy: czynniki genetyczne oraz zaburzenia hormonalne mające wpływ na pracę gruczołów łojowych i nadmierne wydzielanie sebum z równoczesnym przyspieszonym rogowaceniem. Dotyczy to osób z ze zmianami endokrynologicznymi z podwyższonym stężeniem androgenów. Między innymi w zespole policystycznych jajników, w okresie dojrzewania czy przy hiperandrogenizmie. Nadmierna ilość drożdżaków lipofilnych Malassezia Fulfur odgrywa rolę w produkcji lipazy, która zapoczątkowuje stan zapalny. Wydzielany w dużej ilości łój stanowi pożywkę dla drożdżaków i powoduje jeszcze większe ich namnażanie, a tym samym zaostrzanie choroby. Jedna z hipotez zakłada, że przyczyną powstawiania ŁZS jest nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna na obecność drożdżaków na skórze. Z tego względu w leczeniu ŁZS stosuje się substancje przeciwgrzybicze. Osłabienie immunologiczne w przebiegu różnych chorób (np. HIV, AIDS, WZW typu C) czy nowotworzenia może również przyczyniać się do rozwoju choroby oraz namnażania tych grzybów. Łojotokowe zapalenie skóry współistnieje także z innymi chorobami, np. cukrzycą, padaczką, wirusowym zapaleniem trzustki, a także chorobami neurologicznymi i psychiatrycznymi.

Czynniki zaostrzające chorobę to niewłaściwa pielęgnacja, nieprawidłowa dieta, używki, zanieczyszczenie powietrza, a także stres i niektóre leki.

Pielęgnacja

W pielęgnacji warto zwrócić uwagę na kilka elementów i wielokierunkowość działania zabiegów oraz kosmetyków. Doskonale sprawdzą się tu zabiegi przywracające prawidłową barierowość skóry, przeciwzapalne, łagodzące oraz delikatnie złuszczające. Można stosować zabiegi złuszczające z wykorzystaniem enzymów proteolitycznych (bromelaina, papaina) oraz kwasów takich jak pirogronowy, salicylowy, migdałowy. Nie można jednak nadmiernie złuszczać, podrażniać ani przesuszać naskórka. Preparaty muszą być odpowiednio dobrane, aby nie pogorszyły stanu skóry. Doskonałym rozwiązaniem będą składniki regulujące pracę gruczołów łojowych, inhibitory 5- alfa reduktazy steroidowej, takie jak kwas azelainowy czy azeloglicyna, a także przeciwzapalne np. kwas lewulinowy, hinokitiol, fitosfingozyna. W pielęgnacji powinny znaleźć się również składniki o działaniu nawilżającym, zmiękczającym i regenerującym, takie jak olej tamanu, mocznik, aloes, kwas hialuronowy, alantoina. Nie należy stosować peelingów ziarnistych, kosmetyków z metolem, alkoholem.

Łojotokowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, przebiegająca z okresami remisji i zaostrzeń. Ich czas w dużej mierze zależy od właściwej pielęgnacji i innych czynników zewnętrznych.