Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie mity krążą wokół królowej witamin – witaminy C?

• Czy syntetyczna forma witaminy C jest gorsza od tej naturalnej?

• Jaką rolę witamina C odgrywa w kosmetyce?

• Czy można ją przedawkować?

Co warto wiedzieć o witaminach (cz. 1) | Witamina C (kwas L-askorbinowy) to silny antyoksydant występujący głównie w owocach i warzywach. Ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające i redukujące jest szeroko używany jako dodatek do żywności, w celu hamowania reakcji utleniania oraz wydłużenia trwałości produktów. Witamina C jest także chętnie stosowana w kosmetologii, jednak kluczową rolę pełni dostarczona do organizmu wraz z pożywieniem.

Jako dodatek do żywności występuje jako E 300, a jego pochodne oznaczane są symbolami E 301, E 302, E 304. Organizm ludzki nie posiada szlaków metabolicznych prowadzących do syntezy witaminy, musi ona być więc dostarczana w codziennej diecie. Szacuje się, że źródłem witaminy C w 85 proc. może być dieta bogata w owoce i warzywa. Poniżej przedstawiam najczęstsze pytania, które pojawiają się w kontekście witaminy C – jej zastosowań, działania i efektywności.

Czy spożycie witaminy C poprawia stan skóry?

Tak. Jedną z ważniejszych funkcji biologicznych witaminy C jest biosynteza kolagenu, który stanowi do 40 proc. ogólnej zawartości białka w organizmie. Wchodzi ono w skład budulcowy skóry, tkanek łącznych czy chrząstek. Kwas askorbinowy uczestniczy zatem w procesie regeneracji i dojrzewania tkanki łącznej, wspomaga gojenie oparzeń słonecznych, ran, poprawia funkcję barierową naskórka, zwiększa elastyczność i gęstość skóry właściwej, a także spłyca drobne zmarszczki.

Czy witamina C leczy i zapobiega infekcjom górnych dróg oddechowych?

Tak i nie. Choć przypisuje się jej działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne, to badania na ten temat pokazują sprzeczne wyniki. Liczne projekty badawcze dotyczące suplementacji witaminą C w dawce poniżej 200 mg na dobę przez okres od trzech tygodni do sześciu miesięcy pokazują, że nie miała znaczącego wpływu na częstotliwość zachorowań w całej populacji. Suplementacja witaminą C zmniejszyła natomiast o 40 proc. zapadalność na przeziębienia w populacji osób narażonych na zimno lub stres psychiczny, np. sportowców.

Czy lewoskrętna witamina C działa skuteczniej niż „zwykła witamina”?

Farmakoterapia jednoznacznie określa witaminę C jako kwas L-(+)-askorbinowy-(+), co oznacza, że odchyla płaszczyznę polaryzacji w prawo, L – że jest to stereoizomer szeregu L, można przypuszczać zatem, że zaszło nieporozumienie w nazewnictwie skręcalności optycznej i konfiguracji względnej. Kwas L-askorbinowy skręca płaszczyznę polaryzacji w prawo niezależnie od źródła jego pochodzenia naturalnego bądź syntetycznego. Oczywiście istnieje izomer kwasu D-askorbinowego, ale nie wykazuje on właściwości witaminy. Podsumowując: lewoskrętna witamina C nie istnieje, jedyną biodostępną dla organizmu witaminą C jest kwas L-askorbinowy, który występuje naturalnie głównie w produktach roślinnych, można go kupić także w aptece pod postacią suplementów diety.

Czy syntetyczna witamina C ma słabsze działanie niż naturalna?

Zarówno witamina syntetyczna, jak i ta pozyskiwana z naturalnych źródeł, jakimi są warzywa i owoce, mają identyczną budowę chemiczną i właściwości.

WITAMINA C W KOSMETYCE

Kwas askorbinowy to jedna z najchętniej stosowanych w kosmetyce witamin: poprawia koloryt, działa depigmentacyjnie, jako składnik odżywczy jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania skóry. Jego wielokierunkowe działanie ma na celu utrzymanie właściwej funkcji skóry. Ważne jest między innymi ochronne działanie w odpowiedzi na promieniowanie UV i wysoką temperaturę panującą latem. Witamina C:

• Działa antyoksydacyjnie, neutralizuje wolne rodniki powstające m.in. pod wpływem promieniowania UV, które szczególnie niekorzystnie oddziałują na skórę, zaburzając procesy jej pigmentacji i przyspieszając powstawanie zmarszczek;
• Pobudza syntezę związków lipidowych i ceramidów, które wpływają na odpowiednie nawilżenie skóry, chroni też przed nadmiernym wysuszeniem, uczestnicząc w regeneracji warstwy naskórka;
• Spowalnia syntezę nieprawidłowej elastyny, co przekłada się na hamowanie procesów fotostarzenia;
• Łagodzi skutki rumienia wywołanego przez promieniowanie UV;
• Zapobiega powstawaniu komórek typu sunburn, chroniąc keratynocyty przed uszkodzeniami.

Średnie dzienne zapotrzebowanie na witaminę C zależy od wieku, płci, stanu fizjologicznego. Dla dorosłej osoby wynosi 75–90 mg/dobę. Wzrasta w przebiegu chorób przewlekłych, zaburzeniach wchłaniania, cukrzycy, nadciśnieniu. Osoby palące tytoń potrzebują jej przynajmniej o 40 proc. więcej. Niedostateczna podaż skutkuje obniżeniem odporności, osłabieniem organizmu, obniżoną tolerancją wysiłku fizycznego, niedokrwistością, zaburzeniami syntezy kolagenu.

Czy to prawda, że im większe dawki witaminy C, tym lepszy efekt terapeutyczny?

Kwas askorbinowy jest wchłaniany w dwunastnicy i początkowym odcinku jelita cienkiego. Jego wchłanialność szacuje się na poziomie 80 proc. (z dawki 180 mg) u osób niepalących i zależna jest od ilości przyjętej suplementacji doustnej. Biodostępność dla pojedynczej dawki w 200 mg może wynosić nawet 100 proc., natomiast ilość wchłoniętej witaminy maleje wraz ze zwiększeniem jej jednorazowej dawki. Wiąże się to z nieliniową farmakokinetyką witaminy C, organizm w celu obrony przed zbyt dużą podażą ogranicza wchłanianie kwasu askorbinowego i zwiększa jego wydalanie wraz z moczem. Ponadto zbyt duże jednorazowe dawki (powyżej 7–10 g) mogą powodować niepożądane dolegliwości ze strony układu pokarmowego, objawiające się biegunką, a przewlekłe nadużywanie tej witaminy może spowodować nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego, powodując przeładowanie tym pierwiastkiem. Nie istnieją zatem dowody na korzyści, jakie niesie suplementacja megadawkami witaminy C. Niektóre źródła podają jednak, że nadmierna suplementacja witaminy C zwiększa ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej.

Podsumowanie

Dobrze zbilansowana dieta dostarcza optymalnych dawek witamin, minerałów i składników odżywczych. Niezależnie od wieku i kondycji warto skonsultować się ze specjalistą dietetykiem, który kompleksowo przeanalizuje indywidualne zapotrzebowanie na dane składniki, biorąc po uwagę styl życia, stan zdrowia i kondycję organizmu, w tym także stan skóry, włosów i paznokci. Niedobory witaminy C mają niekorzystny wpływ na całościowe funkcjonowanie organizmu. Rekomendowana dawka witaminy C to 60–100 mg dziennie. W stanach osłabienia, a także u palaczy, zapotrzebowanie może być wyższe. Bogate w witaminę C są m.in.: natka pietruszki, papryka czerwona, brokuły, cytrusy, kiwi, świeża i kiszona kapusta, porzeczki, owoce dzikiej róży, acerola, pomidory, jarmuż.

Witamina C zawarta w naturalnych produktach wykazuje wyższą aktywność w porównaniu do syntetycznej. Jednakże większość badań nie wykazała istotnej przewagi w zakresie biodostępności jednej formy nad drugą.