Każdy gabinet podologiczny powinien mieć wdrożone i stosowane procedury higieniczne, zapobiegające rozprzestrzenianiu się zakażeń. Aby przybliżyć ten ważny temat, chcielibyśmy szczegółowo wskazać, na co zwrócić uwagę przy tworzeniu takich technik.

Dziś zajmiemy się ogólnymi zasadami zapobiegania zakażeniom w gabinecie podologicznym. W następnych artykułach omówimy kolejno: mycie, dezynfekcję i sterylizację narzędzi podologicznych, mycie i dezynfekcję powierzchni w gabinecie podologicznym oraz higienę rąk.

Ogólne zasady zapobiegania zakażeniom w gabinecie podologicznym

Każdy zabieg wykonywany przez podologa – niezależnie od tego, czy związany jest z naruszeniem ciągłości skóry, czy nie – może nieść za sobą ryzyko transmisji (przeniesienia) zakażenia. Podczas każdego kontaktu z pacjentem drobnoustroje przenoszone są na ręce, narzędzia i powierzchnie. Z usług profesjonalnej pielęgnacji stóp korzystają pacjenci z infekcyjnymi chorobami skóry, z zakażeniami wirusowymi, z grzybiczymi zmianami płytki paznokciowej, a nawet z zainfekowanymi ranami przewlekłymi.

Aby zapobiec narażeniu na wspomniane schorzenia należy skrupulatnie przestrzegać zasad utrzymania higieny, uwzględniających mycie i dezynfekcję rąk, powierzchni, sprzętu oraz narzędzi. Najskuteczniejszym sposobem ograniczania transmisji zakażeń w środowisku pracy podologa jest świadomość ryzyka, znajomość dróg zakażenia oraz właśnie odpowiednia higiena pracy.

Drogi zakażenia w gabinecie podologicznym

1. Droga kontaktowa – podczas wykonywania zabiegów drobnoustroje mogą zostać przeniesione przez kontakt na skórę kolejnych pacjentów.
2. Droga krwiopochodna – w przypadku naruszenia ciągłości skóry drobnoustroje z powierzchni, sprzętów czy rąk podologa mogą zostać przeniesione do organizmu pacjenta.
3. Droga powietrzno-pyłowa – podczas frezowania drobnoustroje unoszą się w powietrzu i opadają; jeśli nie zostaną usunięte przed przyjęciem kolejnego pacjenta, mogą przenieść się na jego skórę.

Opracowanie procedur higienicznych

Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, osoby inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, jednak podejmujące czynności, w trakcie wykonywania których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich, są obowiązane do wdrożenia i stosowania procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi.

Procedury te powinny regulować sposób postępowania przy wykonywaniu czynności, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich, zasady stosowania sprzętu poddawanego sterylizacji, a także sposoby przeprowadzania dezynfekcji skóry i błon śluzowych oraz dekontaminacji pomieszczeń i urządzeń.

Za opracowanie, wdrożenie i nadzór nad procedurami zapobiegającymi zakażeniom i chorobom zakaźnym, związanym z wykonywaniem usług w gabinecie świadczącym usługi inne niż zdrowotne, odpowiada osoba zarządzająca funkcjonowaniem danej placówki – najczęściej jest to jej właściciel.

Procedury mycia i/lub dezynfekcji

Sposób przygotowania środków do dezynfekcji:

• Gotowych do użycia środków myjących i/lub dezynfekujących nie należy rozcieńczać;
• Produktów myjących i/lub dezynfekujących nie należy mieszać z innymi środkami chemicznymi;
• Roztwory robocze środków myjących i/lub dezynfekujących należy przygotowywać zgodnie z rekomendacjami producenta;
• W celu osiągnięcia oczekiwanego spektrum działania należy przestrzegać zalecanego czasu kontaktu oraz stężenia produktów myjących i/lub dezynfekujących;
• Podczas mycia i/lub dezynfekcji urządzeń elektronicznych należy postępować zgodnie z instrukcją ich producenta.

Mycie i/lub dezynfekcja:

• Aby nie obniżać skuteczności środków dezynfekcyjnych przed ich użyciem należy wstępnie umyć zabrudzone lub zakurzone powierzchnie lub zastosować środki o działaniu myjąco-dezynfekującym (zawierające w swoim składzie detergenty);
• Aby zapewnić skuteczność dezynfekcji należy zawsze postępować zgodnie z instrukcjami producenta znajdującymi się na etykiecie oraz zaleceniami znajdującymi się w karcie charakterystyki substancji niebezpiecznej produktu;
• W przypadku konieczności użycia preparatu do powierzchni, na której znajduje się obciążenie biologiczne (np. krew, wydzielina z rany, wymiociny), produkt musi być przebadany w warunkach brudnych oraz zawierać deklarację producenta o skuteczności biobójczej w obecności zanieczyszczeń biologicznych (informacje te znajdziemy na etykiecie produktu).

Dezynfekcja powierzchni:

• Wszelkie powierzchnie i wyposażenie należy dezynfekować za pomocą środka biobójczego, skutecznego co najmniej w zakresie kategorii B, Y i V;
• Należy przestrzegać czasu kontaktu środka dezynfekującego z powierzchnią, który może wynosić od jednej do 15 minut;
• W przypadku środków dezynfekujących występujących w koncentracie należy przestrzegać instrukcji przygotowania roztworu roboczego;
• Podczas wykonywania dezynfekcji personel musi przestrzegać procedur bezpiecznego stosowania produktów określonych na etykietach oraz w kartach charakterystyki substancji niebezpiecznych;
• Roztwory dezynfekujące powinny być świeżo przygotowane, chyba że producent preparatu deklaruje wielodniowy czas aktywności roztworu roboczego;
• W przypadku wcześniejszego przygotowania roztworu na pojemniku z roztworem należy umieścić datę przydatności i numer serii koncentratu, z którego został przygotowany;
• Sprzęt do mycia i/lub dezynfekcji należy po użyciu umyć i zdezynfekować, nakładki na mop należy oddać do profesjonalnego prania lub wyprać w temperaturze co najmniej 60 st C przez 10 minut, z dodatkiem chloru;
• Sprzęt do mycia i dezynfekcji, tj. wiadra lub pojemniki, należy opróżnić i wyczyścić świeżym roztworem myjącym i/lub dezynfekującym oraz pozostawić do całkowitego wyschnięcia.

Dezynfekcja powierzchni małych (krytycznych, dotykowych)

Dezynfekcję małych powierzchni (tj. tych w najbliższym otoczeniu pacjenta) należy przeprowadzić bezpośrednio po zakończeniu zabiegu. Decydując się na dobór konkretnego preparatu przeznaczonego do takiego zastosowania, zawsze należy wziąć pod uwagę wrażliwość dezynfekowanej powierzchni. W przypadku powierzchni o nieznanej wrażliwości należy zastosować produkt o jak najszerszej kompatybilności materiałowej, np. produkt bez alkoholu lub zawierający jego minimalną ilość (do 5 proc.).

Dezynfekcja dużych powierzchni

W przypadku dezynfekcji dużych powierzchni należy przygotowywać roztwór roboczy zgodnie z zaleceniami producenta, w przypadku widocznych zanieczyszczeń lub zmętnienia wymienić go na nowy. Nie należy dodawać do roztworu środka dezynfekcyjnego żadnych substancji w rodzaju detergentów, zapachów. Takie czynniki mogą zaburzyć skuteczność działania dezynfekcyjnego.

Dezynfekcja narzędzi

Narzędzia podologiczne należy poddać myciu i dezynfekcji bezpośrednio po użyciu. Roztwory robocze preparatów do narzędzi zwykle wymieniane są codziennie oraz zawsze w przypadku wizualnego zanieczyszczenia. Stosowanie środka dłużej niż jeden dzień wymaga kontrolowania jego aktywności za pomocą specjalnych pasków testowych.

Umieszczając narzędzia w wannie dezynfekcyjnej należy zwrócić uwagę, czy roztwór preparatu jest całkowicie klarowny, a w przypadku widocznych zanieczyszczeń lub zmętnień wymienić go na nowy. Nigdy nie należy dolewać do już używanego preparatu kolejnej porcji świeżego roztworu roboczego.

Do przygotowanego roztworu środka dezynfekcyjnego nie wolno dolewać żadnych substancji, np. detergentów. Narzędzia muszą być przed zanurzeniem „otwarte” – tak, aby zapewnić dostęp środka dezynfekcyjnego do powierzchni narzędzia stykającego się z ciałem pacjenta (np. ostrzy nożyczek). Po włożeniu narzędzi wannę należy zamknąć pokrywą. Przy ich wyjmowaniu należy posłużyć się sitem, będącym na wyposażeniu wanny – unikając przy tym wkładania rąk do wanny z narzędziami, aby zapobiec przypadkowemu skaleczeniu. W sytuacji kontaktu z roztworem środka dezynfekcyjnego należy mieć założone rękawiczki ochronne.

Sterylizacja narzędzi

Każde narzędzie, które podczas zabiegu powoduje naruszenie ciągłości tkanek, musi zostać po umyciu i dezynfekcji poddane procesowi sterylizacji. Celem sterylizacji jest zapewnienie jałowości narzędzi. Ze względu na specyfikę zabiegów podologicznych wymagania dotyczące procesu sterylizacji w gabinecie podologicznym są takie same, jak w placówkach medycznych. Jeżeli budowa narzędzia bądź materiał, z którego jest ono wykonane, uniemożliwia sterylizację, należy poddać takie narzędzie dezynfekcji wysokiego poziomu.

Proces ten polega na użyciu środka dezynfekującego, który w określonym czasie kontaktu zdolny jest do redukcji spor bakterii. Należy podkreślić, że dezynfekcja (nawet wysokiego poziomu) nie prowadzi do jałowości narzędzi, dlatego należy ją stosować jedynie wtedy, gdy sterylizacja danego narzędzia nie jest możliwa.

Higiena rąk

Największym zagrożeniem zarówno dla podologa, jak i jego pacjenta jest mikrobiom przejściowy (przenoszony na skórę podczas kontaktu ze skażonymi powierzchniami, narzędziami lub skórą innych ludzi). To właśnie ta grupa mikroorganizmów stanowi przyczynę zakażeń związanych z opieką podologiczną. W ograniczaniu transmisji tych drobnoustrojów najważniejszą rolę odgrywa prawidłowa higiena rąk, w tym mycie, dezynfekcja i pielęgnacja. Podstawową procedurą zapobiegającą transmisji zakażeń jest dezynfekcja rąk. Tę prowadzi się używając alkoholowych preparatów do wcierania w skórę. Procedura ta nie może być pomijana, nawet jeśli używane są rękawiczki.