Niepożądane skutki uboczne po zastosowaniu kosmetyków są narastającym problemem klinicznym. Szacuje się, że kosmetyczne zapalenie skóry (CD, z ang. Cosmetic Dermatitis), czyli reakcje uboczne po zastosowaniu kosmetyków, mogą dotyczyć nawet 40 proc. konsumentów. 

W procesie produkcji kosmetyków cechą nadrzędną jest bezpieczeństwo stosowania danego produktu kosmetycznego. Dlatego, zanim kosmetyk trafi do sprzedaży, przechodzi wiele badań jakościowych, oceniających miedzy innymi jego czystość mikrobiologiczną czy właściwości fizyko-chemiczne. Tak naprawdę jednak nigdy nie możemy przewidzieć, jak konsument zareaguje na dany produkt, zawsze bowiem istnieje ryzyko wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych po zastosowaniu kosmetyku. 

 

W praktyce wszelkie reakcje skórne określamy jako „alergię na kosmetyk”. W teorii reakcje niepożądane mogą mieć różne, niekoniecznie alergiczne, podłoże (patrz schemat poniżej).

 

 

W uproszczeniu można przyjąć, że reakcje niepożądane po stosowaniu kosmetyków mogą mieć podłoże alergiczne (związane ze swoistymi reakcjami immunologicznymi) lub mogą mieć charakter podrażnienia (efekt drażniący/toksyczny na komórki w skórze). Zdecydowanie częstsze są reakcje z podrażnienia, które wystąpią u większości osób mających wystarczająco długi kontakt z substancją drażniącą zawartą w kosmetyku. W przypadku alergii warunkiem jest genetyczna predyspozycja do tego typu reakcji. Co istotne, reakcje alergiczne pojawią się u danej osoby za każdym razem po zadziałaniu czynnika alergizującego, bez względu na jego stężenie i czas ekspozycji. W przypadku podrażnienia nie możemy mówić o powtarzalności reakcji, gdyż na jej wystąpienie ma wpływ wiele czynników, m.in. czas ekspozycji i dawka substancji uczulającej oraz czynniki środowiskowe, które decydują o podatności skóry na substancje drażniące. Rozróżnienie, z jaką reakcją mamy do czynienia, może być klinicznie trudne, pomocny może być bardzo dokładny wywiad lekarski. 

 

Do najczęstszych manifestacji skórnych po zastosowaniu kosmetyku należą: bąble i pęcherze, rumień, złuszczanie, sączenie, które pojawiają się w miejscu aplikacji kosmetyku, chociaż mogą się rozprzestrzeniać. Świąd, uczucie pieczenia i ogólny dyskomfort po użyciu kosmetyku są objawami subiektywnymi i mogą wystąpić nawet bez objawów skórnych. Bez względu na mechanizm reakcji, zawsze mamy do czynienia ze skórną reakcją zapalną, chociaż w przypadku alergicznej pokrzywki kontaktowej mogą pojawić się inne objawy, np. zapalenie spojówek lub błony śluzowej nosa, obrzęk naczynioruchowy, astma, a nawet wstrząs anafilaktyczny (stan zagrażający życiu). Objawy niepożądane mogą wystąpić bardzo szybko, już po 15 minutach od zastosowania kosmetyku, mogą także pojawić się nawet po kilku dniach, wszystko zależy od specyfiki reakcji.

 

Skutki uboczne mogą pojawić się po zastosowaniu praktycznie każdego typu kosmetyku, wszystko zależy bowiem od składu produktu i obecności źle tolerowanych substancji. Nieprzestrzeganie zaleceń producenta odnośnie częstotliwości czy sposobu i miejsca aplikacji kosmetyku, może skutkować pojawieniem się podrażnienia. Na pewno skóra twarzy, szczególnie sucha, z wypryskami jest bardziej podatna na wystąpienie reakcji niepożądanej, głównie reakcji z podrażnienia. 

Najczęściej alergizują/podrażniają w kosmetykach: substancje zapachowe, barwniki, konserwanty, podłoża i rozpuszczalniki oraz związki powierzchniowo czynne. Więcej informacji na temat tego, jakie kosmetyki najczęściej uczulają oraz jakich komponentów kosmetyków unikać, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia skórnych reakcji niepożądanych, znajdziecie w kolejnym wydaniu BEAUTY FORUM. Wtedy także zwrócimy uwagę na kosmetyki naturalne, które według powszechnej opinii wydają się bezpieczniejsze i rzadziej uczulające niż produkty konwencjonalne.